Das Zahngold Reinjan Mulder’s Nieuws- en Advertentieblad

Door Reinjan Mulder
Recensie van: Kees van Kooten, Meer dan alle modermismen. Uitg. De Bezige Bij, 568 blz. 

Halverwege de bundel Meer dan alle modermismen van Kees van Kooten is een brief opgenomen aan Simon Carmiggelt. Het is een fictieve brief, de grootvader van de Nederlandse column is op het moment van schrijven al overleden. Onder de aanhef ‘Lieve Simon’ herinnert de Kees die de brief schrijft zich hoe hij in de jaren vijftig zijn eerste stukjes voor de schoolkrant schreef. Om het verwijt van plagiaat te ontlopen, ondertekende hij ze voor de zekerheid met ‘Krinkel’. Hij was zich van zijn grote voorbeeld meer dan bewust. Hij was een volgeling, niet eens een epigoon.

De brief aan Carmiggelt, één van de mooiere stukken uit de omvangrijke bundel, is niet alleen een postume liefdesverklaring aan Carmiggelt. Hij schetst ook de voedingsbodem waarop een humoristische schrijver als Kees van Kooten

Door Reinjan Mulder
Recensie van: Hugo Claus: Belladonna. Uitg. De Bezige Bij, 350 blz.
Toen vorig jaar de Koninklijke Vlaamse Schouwburg in Gent na een langdurige restauratie feestelijk werd heropend, gebeurde dat met Onder de torens, een hilarisch gelegenheidsstuk over de verloedering van de Vlaamse culturele wereld. In een groot aantal scènes hekelde Hugo Claus hierin onder meer de argumenten die worden aangevoerd bij het verstrekken van opdrachten aan kunstenaars. Tegelijk gaf het stuk een vermakelijk beeld van de motieven en gebruiken in het Vlaamse theater.
In zijn zojuist verschenen roman Belladonna gaat Hugo Claus op dit gegeven door. Nu gaat het niet over een toneelstuk dat moet worden aanbesteed maar over de vervaardiging van een film. Een commissie die subsidies uitdeelt voor Vlaamse films heeft de verfilming van Elsschots Villa des Roses onverwacht afgewezen vanwege de Franse titel (!) zodat er op korte termijn een vervanging moet komen. In grote haast wordt een klungelige, folkloristische film over het leven van de schilder Pieter Brueghel in elkaar gezet waarbij zo ongeveer alles wat fout kan gaan ook werkelijk fout gaat. Maar voor de producent maakt dat in de visie van Hugo Claus niet zoveel uit. Met een bekende televisieacteur in de hoofdrol, met roddels en insinuaties in de boulevardpers en met een première in aanwezigheid van de Prins weet hij de onderneming zelfs op te vijzelen tot een nationale gebeurtenis. Dat de recensies daarna vernietigend zijn, doet er dan al niets meer toe. Omdat de film als typisch Vlaams produkt kan worden doorverkocht aan het buitenland, zijn de geldschieters en de politici dik tevreden.
De voorbereidingen voor de film en de beslommeringen van de vele medewerkers en hun aanhang maken het grootste deel van het boek uit. Ze bieden Claus de gelegenheid om een groot aantal facetten van het sterk verpolitiekte Vlaamse culturele leven tegen het licht te houden. De filmindustrie krijgt er van langs, die met een veel te groot aantal co-auteurs films maakt. Claus laat de absurditeit van het (meer…)

Door Reinjan Mulder 
In 1991 vroeg de redactie van het tijdschrift Raster aan vijftig auteurs om voorwerpen of opvattingen te zoeken die verbonden waren met een ‘vergeten woord’. De artikelen die daar toen op binnen kwamen werden gebundeld in een Vergeetwoordenboek. Dat bleek een schatkamer te zijn zonder weerga. ‘Het vergeetwoordenboek moest een eye-opener zijn,’ zei een van de auteurs erover . ‘Wij wilden dat het boek de lezers een kader zou geven, een contour van wat ze konden denken’
Nieuwe woorden, die van het ene op het andere jaar in een woordenboek terechtkomen, kunnen al wat langer op aandacht rekenen. Bij elke volgende druk van de Van Dale lezen we in de krant over de neologismen die nu weer een plaatsje in het heilige der heiligen hebben bemachtigd. Maar wie let er op de verdwenen woorden? Nu de geboorte-aankondigingen van woorden zo goed zijn geregeld, wordt het ontbreken van in memoriams een schrijnende zaak. Zou er in Nederland niet een instantie moeten komen die in woordenboeken, kranten en televisieprogramma’s bijhoudt welke woorden in onbruik zijn geraakt?

Het Vergeetwoordenboek werd dan ook meteen een groot succes. Hoewel het boekje alle kenmerken had van een gelegenheidsuitgave – rijp en groen door elkaar heen, veel overlapping en belangrijke woorden die vergeten waren, echt vergeten – was hier kennelijk een gevoelige snaar geraakt. Het nummer moest binnen twee weken worden herdrukt, wat het doorgaans als vrij saai en gedegen bekend staande blad nog nooit eerder was overkomen.

Wat begon als een inval van de redactie lijkt groeide daarmee uit tot een heus instituut. Naast de vijftig eerder aangezochte auteurs werden nog dertig anders medewerkers benaderd, die gezamenlijk zo’n tweehonderd bladzijden volschreven over de wondere wereld van gloeikousjes, kluiveduikers, snotlappen, knipperbollen en – mijn favoriete vergeetwoord – mica. Lees (meer…)