Das Zahngold Reinjan Mulder’s Nieuws- en Advertentieblad

Door Reinjan Mulder
In de VARA-gids die wij thuis lazen, stonden elke week grote advertenties voor een bouwpakket waarmee je zelf je eigen radio in elkaar kon zetten.

Symphonie der sferen

Een eigen radio! En ook nog zelf gebouwd!
Ik spaarde maanden lang al mijn dubbeltjes en kwartjes, totdat ik eindelijk genoeg geld had om de ‘Pionier’ te kopen. Die zou de vier kanalen van onze brave radiodistributie wel eens snel in de schaduw stellen.
Al snel kreeg ik van de firma Maxwell een grote kartonnen doos toegestuurd, zoals aangekondigd ‘onder rembours’, wat volgens mijn vader wilde zeggen dat je er bij ontvangst voor betalen moest. En die doos zat vol met buizen, draadjes en een soort fel gekleurde dropstaafjes die ‘weerstandjes’ werden genoemd. Ook zat er een in bieren gevouwen, glimmend vel papier erbij, waarop in zwarte lijntjes een strak schema stond dat liet zien hoe je alles (meer…)

Door Reinjan Mulder
Was ik al zo lang niet meer op het Boekenbal geweest?  Als de dag van gisteren herinner ik me boekenbals waar je als journalist gezellig door een kwieke Henk Kraima en zijn ‘aanhangsel’ (CPNB-woord voor ‘vrouw’) in de ingang werd welkom geheten – waarna je een over het algemeen amusant en leuk programma kreeg voorgeschoteld, waarover je later al dan niet een stukje schreef voor je krant.

Knieval voor Kraima

Wat is er sindsdien met de CPNB gebeurd? Dit jaar had ik laten weten een reportage te willen maken voor het Cultureel Persbureau, maar het resultaat was een uitvoerig draaiboek in mijn mailbox, een ‘persprotocol’, met een enorme hoeveelheid do’s en don’t’s. De CPNB blijkt tegenwoordig een vlijmscherp onderscheid te maken tussen ‘genodigden’ en pers, pardon: ‘geaccrediteerde pers’. Alsof Zwagerman, Van Dis, Midas Dekkers en Ramsey Nasr nooit in kranten schrijven. Geaccrediteerde pers, zo wist het CPNB draaiboek mij te melden, is op het bal verplicht een legitimatie bij zich te dragen, en moet ook permanent voor iedereen als pers herkenbaar zijn door middel van een zogeheten ‘persbadge’. Deze opzichtige badge, de nieuwste variant van de jodenster, moesten we van de CPNB ten allen tijde ‘duidelijk zichtbaar’ dragen, zodat er (meer…)

Door een medewerker

V.l.n.r. Willem Elsschot, Marli Huijer en Reinjan Mulder

Het boek Opnieuw beginnen van Marli Huijer en Reinjan Mulder (Nieuw Amsterdam Uitgevers, 2009) is op de shortlist van de Socrates Wisselbeker 2010 beland. Volgens het juryverslag snijden de beide auteurs in hun ‘fraaie boek’ een onderwerp aan dat iedereen in deze tijd moet aanspreken. De Socrates Wisselbeker is de belangrijkste onderscheiding voor oorspronkelijk Nederlands filosofisch werk. In 2008 ging de prijs naar Frank Ankersmit voor De sublieme historische ervaring en in 2009 naar Hans Achterhuis voor zijn boek Met alle geweld.
UPDATE APRIL 2010 Tijdens de Nacht van de Filosofie in Felix Meritis, op 9 april 2010, werd bekend gemaakt naar welke van de vijf voor 2009 genomineerde boeken de Socrates Wisselbeker uiteindelijk is gegaan. Winnaar werd de filosoof Luuk van Middelaar met zijn boek De Passage naar Europa.
Naast zijn boek en Opnieuw beginnen stonden er boeken van Erno Eskens, Peter Henk Steenhuis en Mieke Boon en Gerard Visser op de shortlist. (meer…)

Door Reinjan Mulder
Bij de komende gemeenteraadsverkiezingen staat de Amsterdammer Tofik Dibi op maar liefst twee GroenLinks lijsten. Hij is lijstduwer in stadsdeel Amsterdam West maar je kunt hem met voorkeursstemmen ook tot raadslid kiezen in de gemeenteraad van Amsterdam. Daarnaast zit Dibi, als het kabinet tenminste niet valt, nog minstens een jaar in de Tweede Kamer. Heeft het destijds jongste Kamerlid (29) van Nederland tijd te veel? Of heeft Tofik Dibi’s aanwezigheid op de lijsten louter symbolische betekenis?

Tofik Dibi

Ik vraag het Tofik Dibi in het café van De Balie, op een van zijn ‘Amsterdamse dagen’. De avond tevoren heeft hij de nieuwe ledenbijeenkomst in de Stayokay bijgepraat over het tot in de vroege ochtend doorgelopen Irak-debat, maar dat is hem vooralsnog niet aan te zien.
Nee, zegt hij, hij heeft zeker geen tijd teveel – over een uur wacht alweer een nieuwe afspraak – maar wanneer hij verkozen zou worden, wil hij wel serieus nadenken of hij ook zijn Amsterdamse zetel(s) inneemt. Hij wijst erop dat je ook altijd nog duo-raadsleden hebt.
Amsterdam gaat de tweevoudige lijstduwer te zeer ter harte om de stad na de verkiezingen zomaar weer de stad te laten. Vooral het thema Amsterdam Wereldstad spreekt Tofik Dibi  als liefhebber van het nachtleven aan. Hij geeft toe dat dit thema misschien kan ‘schuren’ met de meer sociale idealen van GroenLinks, maar vindt dat misschien juist spannend. Tofik Dibi: ‘Een wereldstad wekt associaties met (meer…)

Door Reinjan Mulder
In 1953 ging Gerard Reve met een vriend naar de film. In het voorprogramma zagen ze plotseling Prins Bernhard opduiken. In de recent verschenen biografie Kroniek van een onschuldig leven van Nop Maas lezen we dat zijn verschijning voor Reve aanleiding was voor een aardige practical joke. Met een sterk Duits accent riep Reve meteen: ‘Dat ik bij de SS geweest ben, gaat niemand wat aan.’ In die eerste jaren van Juliana’s koningschap waren de schaduwzijden van haar echtgenoot kennelijk nog geen algemeen onderwerp van discussie. Volgens Maas gingen na Reve’s opmerking onmiddellijk de lichten in de zaal aan, en deden de beide vrienden gauw alsof hun neus bloedde.

Zwitserse bankrekeningen

Sindsdien is er veel veranderd. Niet alleen wordt er nu op de voorpagina’s van de kranten uitgebreid bediscussieerd of Koningin Wilhelmina en haar oorlogskabinet al op de hoogte waren van Bernhards SS-verleden. Ook is zijn rol bij het afpersen van Lockheed en het aan de Duitse schandpaal nagelen van Juliana inmiddels tot onderwerp voor een populaire tv-serie gepromoveerd. Zeker na zijn grote, postuum verschenen interview in de Volkskrant en de niets verbloemende dubbelbiografie van de hand van Cees Fasseur is Bernhard uitgegroeid tot niets minder dan het symbool van opportunisme, machtsmisbruik, leugens en bedrog.
Is zo iemand de meest gerede figuur is om de naamgever te zijn van een fonds dat (meer…)

Door Reinjan Mulder

PCM ruïnes

Na het verschijnen van De geldpers, het boek over de ondergang van het media-concern PCM, bleef het weer eens opmerkelijk rustig in de daartoe geëigende bladen. Het vakblad Boekblad, dat elke dag hot news over de uitgeversbranche zou moeten brengen, had op zijn site alleen een uitvoerige foto-reportage over de uitbundige presentatie van het boek, in het nieuwe PCM-bolwerk, waar zo te zien, behoorlijk veel drank is gevloeid. In de Volkskrant prees Hans Wansink het boek van zijn oud-collega alleen maar plichtmatig en met veel te veel sterren de hemel in. En in NRC Handelsblad, een van de belangrijkste slachtoffers van de kraak, ging oud-PCM-watcher Hubert Smits in een grote recensie van in totaal drie boeken alleen maar even zijdelings op het nieuwe boek in.
Waar bleef de analyse van één van de grootste uitgeversdrama’s van na de oorlog? Waar bleef de les voor de toekomst van de media? Voor Hubert Smeets zou het hele drama vooral neerkomen op het einde van de zelfbenoemde grote mannen die de Nederlandse economie een jaar of tien geleden wel eens even in de vaart der volkeren zouden opstoten.
Was het maar zo eenvoudig. (meer…)

Door Reinjan Mulder en Marli Huijer

Rotterdam 2010: geen tijd zonder markeringen

Als elke dag hetzelfde zou zijn, heeft het leven weinig zin. Om de sleur van alledag te doorbreken is afwisseling nodig. Daarom markeren we de tijd: de week heeft vijf werkdagen en wordt gevolgd door een weekend, het schooljaar loopt van september tot juli en wordt dan afgewisseld door de grote zomervakantie, en het hele jaar door hebben we vrije dagen en feestdagen om aan te geven dat er in de voortsnellende tijd momenten zijn die na een bepaalde periode terugkeren. De tijd moet als het ware steeds weer even stil worden gezet.

Vaak gaan de vaste onderbrekingen van de onverbiddelijk doortikkende tijd gepaard met rituelen: een verjaardag wordt met een feestje gevierd, we hijsen een man met een witte baard op een schimmel, hakken dennenbomen om, om deze met glazen ballen in de huiskamer te zetten, of luiden het nieuwe jaar in met vuurpijlen en knallen.
De laatste jaren zijn die vaak eeuwenoude, collectieve markeringen van de tijd onder druk komen te staan. Ze vinden nog wel plaats, maar (meer…)

Door Liliane Waanders
Vijftig jaar geleden werden afstand en adoptie gezien als een opmaat om opnieuw te beginnen. Het was een geaccepteerd middel om een streep te zetten onder een vaak pijnlijk verleden. De tijd heeft geleerd dat het niet zo simpel ligt. Dat verbaast Marli Huijer en Reinjan Mulder niet. Als afstand en adoptie al vormen van opnieuw beginnen zijn: opnieuw beginnen is veel moeilijker dan we denken. Aan Liliane Waanders van het ‘Adoptietijdschrift’ gaven zij een interview over hun boek ‘Opnieuw Beginnen’.

Vader en kind: ieder zijn eigen verhaal

Marli Huijer en Reinjan Mulder zijn de schrijvers van het boek ‘Opnieuw beginnen: metamorfosen in het bestaan’. Geen boek met praktische adviezen, maar een boek dat de mogelijkheden van het opnieuw beginnen relativeert. Er is volgens de auteurs heel wat voor nodig om opnieuw te beginnen: zicht op het eigen ik; de bereidheid om afstand te doen van (een deel van) het verleden en het vermogen van de omgeving om de nieuwe start te accepteren.
En dan nog: zelfs wie in staat is om grote veranderingen in zijn leven te realiseren, zal moeten toegeven dat er ook veel hetzelfde blijft.

Wanneer is er volgens u sprake van opnieuw beginnen?
Reinjan Mulder: ‘Het opnieuw beginnen dat mij het meest interesseert, komt voort uit een besluit van iemand. Iemand die geadopteerd wordt, heeft dat zelf nooit besloten. Maar iemand die adopteert (meer…)

Door Reinjan Mulder

Joh. Ponsioen: familieportret

Wat me allereerst fascineerde op het schilderij dat vanaf 19 november op de site galeries.nl staat, was het jongetje. Niet dat het nu zo mooi geschilderd was. Maar het had een intrigerende, naïeve manier van kijken waar ik, zo merkte ik, maar moeilijk genoeg van kon krijgen.
En dan die helder blauwe ogen, en dat wulpse, vrouwelijke mondje…
Herkende ik er iets in? Waarschijnlijk wel. Toen ik veertien was, had de schilder van het doek, Johan Ponsioen (1900-1969), ook mijn portret geschilderd.
Mijn vader vond het leuk zijn kinderen ook eens door iemand anders dan zichzelf te laten vereeuwigen, en Ponsioen was in de Betuwe van mijn jeugd een naam.

Bij een recente verhuizing is het portret dat hij toen maakte, weer boven water gekomen. Ik heb toen even naar net zulke blauwe ogen en bijna net zo’n sensuele mond staan kijken.
Was ik dat?
Of, denk ik nu, was het eerder een Ponsioen-jongetje (meer…)

Door Reinjan Mulder

Duitse illustratie van de draad

Toen op 11 november 1918 eindelijk de wapenstilstand werd getekend, betekende dat meteen het eind van de elektrische afrastering die tijdens de Eerste Wereldoorlog langs de grens tussen Belgiën en Nederland was aangelegd.  Volgens mijn opa die toen als douanier die grens in Zeeuws Vlaanderen bewaakte zou deze draad vrijwel direct na de wapenstilstand gestolen zijn.
Belgische soldaten kwamen daarop de grens afzetten en de militaire autoriteiten ‘eischten de terugave van de gesloopte afrasting als oorlogsbuit op.’
Vervolgens werden douane-ambtenbaren als mijn opa en het korps marechaussee ingezet om de grensversperring op te sporen en in beslag te nemen.
‘Die Belgische soldaten,’ schrijft mijn grootvader in zijn memoires, ‘waren alles behalve vriendelijk jegens ons. Wij hadden niet aan de Eerste Wereldoorlog deelgenomen, en zij beschouwden ons (de Hollanders) daarom als verraders. Wij werden de kaaskoppen genoemd met wie zij niets te maken wilden hebben.’
Vooral de Walen hadden zij ‘maar uit de buurt te blijven’. Deze konden volgens de memoires zonder de minste aanleiding gaan schieten. Mijn opa: ‘Het regende van onze zijde klachten en wij kregen van hogerhand opdracht met tact op te treden en zoveel mogelijk de nabijheid van de grens te vermijden. De grenspalen wisten niet hoe zij het hadden en lachten ons weer toe, toen zij ons na enkele maanden terug zagen.’

Een van de meest verbijsterende aspecten van de vroegere DDR was dat grens met de Bondsrepubliek jaren lang bewaakt werd met vol-automatische en dodelijke wapens. Deze fatale middelen waren echter geen uitvinding van de communisten. Vijftig jaar eerder al paste het Duitse Keizerrijk tijdens de Eerste Wereldoorlog dezelfde methoden toe langs de grens met Nederland. Na de gewelddadige bezetting van België had Duitsland – naar zijn eigen gevoel althans – ernstig te lijden onder naar Nederland vluchtende Vlamingen en deserterende Duitsers en om dat tegen te gaan werd langs de noordelijke grens met Nederland een hoogspanningsdraad gespannen, ‘de draad’, die al even dodelijk kon zijn als ‘de muur’.
Het ging bij deze versperring om een twee meter hoog rasterwerk van ‘gewoon ijzerdraad’, met bovenaan aan weerszijden een rasterwerk van prikkeldraad. Daardoorheen liep dan de draad waar elektrische stroom op stond.
Er zijn maar weinig getuigenissen van deze voorloper van de latere Oostduitse zelfbedieningszelfmoordinstallaties bewaard gebleven, maar pijnlijk nauwkeurig hierover zijn de memoires van mijn opa, de voormalige grenscommies Toon (Antoni) Mulder (Terwolde, 1890-1963). Deze Toon Mulder, ‘opi’, was

(meer…)