Das Zahngold Reinjan Mulder’s Nieuws- en Advertentieblad

Door Reinjan Mulder

Naast de schetsboekjes ook de camera. Catalogus van de Amsterdamse Breitnertentoonstelling

Niet elke fotograaf kan schilderen, maar elke schilder kan tegenwoordig fotograferen. Het is dan ook een raadsel waarom de Belgische schilder Luc Tuymans niet zelf de camera heeft gehanteerd, toen hij besloot op basis van een foto een portret te maken van de Vlaamse politicus Jean-Marie Dedecker. Terecht heeft de rechter hem dan ook verboden dit portret nog langer te reproduceren of tentoon te stellen.
Op zichzelf is het niets nieuws dat een schilder de fotografie te hulp roept. Op een fraaie tentoonstelling in het Stadsarchief van Amsterdam (t/m 1 februari) is nog te zien hoe de schilder G.H. Breitner zich meer dan honderd jaar geleden al in de fotografie bekwaamde om daarin hulp en steun te vinden voor het maken van zijn nog altijd imponerende schilderijen.
Bijna de hele geschiedenis van de late negentiende en twintigste eeuw laat een dergelijke (meer…)

Door Reinjan Mulder

Piet Mulder, De Linge bij Enspijk, ca 1970. (Collectie Baron F.J.A. van Verschuer, Mariënwaerdt)

Vijf keer heb ik in mijn korte leven leren roeien – en vier keer moest ik weer opnieuw beginnen. Alle begin is moeilijk, maar opnieuw beginnen helemaal. Daarom was de allereerste keer dat ik leerde roeien nog altijd de leukste. Op een middag na schooltijd ging ik met een vriendje mee wiens familie een schitterende mahoniehouten wherry bezat en daar kwam geen les aan te pas. We stapten vrolijk in de ranke Engelse boot, legden de rolbankjes op hun plaats, zetten een klasgenootje op het fraai versierde bankje waarop je met twee touwen het roer kon bedienen, en daar gingen we, in een prachtige cadans… richting Enspijk. De oevers schoten aan aan ons voorbij. Zo hard was ik met mijn kano nog nooit over de Linge gegaan.
Het zou heel wat jaren duren voor ik daarna ‘roeiles’ kreeg.
Dat viel niet mee. Het had moeten gebeuren bij de roeivereniging De

(meer…)

Door Reinjan Mulder
‘Waarom is er nooit gevraagd waarom zoveel Nederlanders in de jaren vijftig zijn geëmigreerd? Hoe zijn ze opgenomen in hun nieuwe omgeving? En waarom faalden ze? We zouden daar veel van kunnen leren voor onze eigen omgang met allochtonen. Die hebben voor een groot deel dezelfde motieven gehad om hier te komen als de Nederlanders die toen emigreerden.’ Dat vond de 10 jaar geleden overleden schrijver Henk van Woerden toen ik hem in april 1994 voor NRC Handelsblad interviewde over zijn fascinerende debuut Moenie kijk nie. Waarom zijn eigen familie in die tijd naar Zuid-Afrika verhuisde, kon hij toen nog maar half bevroeden.
Moenie kijk nie noemde Henk van Woerden aanvankelijk ‘een sterk autobiografisch boek’. In Moenie kyk nie emigreert een Nederlands gezin, net als de familie van Van Woerden, in de jaren vijftig van de vorige eeuw naar het lokkende, exotische Zuid-Afrika, waar ze zich echter maar met moeite kunnen staande houden.
Het boek was, zoals meer debuten waaraan (meer…)

Door Reinjan Mulder

‘Wansmaak en gezonde kunst’ Tentoonstelling over ontaarde kunst in Jan van Anrooy’s Nederlandse Kunsthuis, Amsterdam 1943.

Mijn geboortedorp Geldermalsen blijft om aandacht vragen. Je kunt een andere naam nemen, een ander beroep, je kunt verhuizen en van geslacht veranderen, je kunt een tweede of derde keer trouwen, je kunt een andere nationaliteit aannemen, en ook een ander kapsel of een andere bril, maar je komt nooit meer van je geboorteplaats af
Een klein jaar geleden schreef ik op deze plaats over het oorlogsverleden van de schilder Jan van Anrooy, voormalig NSB’er en een leidende figuur van de nationaal-socialistische Kultuurkamer en het Nederlandsche Kunsthuis. In het gemeentehuis van mijn geboorteplaats Geldermalsen had ik tot mijn schrik 14 schilderijen van hem ontdekt, tot op de kamer van de Burgemeester toe.
Over die ontdekking ontstond – terecht – nogal wat commotie, en wel zoveel dat de Gemeente het NIOD erbij haalde en een van zijn communicatieadviseurs vroeg om bij het Nationaal Archief en het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging in Den Haag nader onderzoek naar Van Anrooy’s oorlogsverleden te doen. Maar al voor onderzoek af was, liet de Burgemeester de verzamelde pers weten dat ze ongeacht de uitkomst de schilderijen van Jan van Anrooy in het Gemeentehuis zou laten hangen, omdat het gemeentebestuur ‘unaniem’ tot het oordeel was gekomen dat dit werk ‘beslist geen nazi-kunst’ was.
En toen het onderzoek eenmaal af was, op 13 februari 2014, werd besloten om het resultaat ervan dan wel niet geheim te houden, maar het ook geen ruchtbaarheid te geven – zodat ik pas na maanden, toen alle commotie geluwd was en ik zelf al het nodige had uitgedokterd, ontdekte dat het überhaupt bestond.
Niet dat het verslag van het onderzoek, Jan van Anrooy – Schets van een schilder,  (meer…)

Piet Mulder, gezicht op het Betuwse Tricht, 1986.

Door onze mediaredactie
UPDATE 2 jan. 2015 – Voor het eerst hebben bij de bestgelezen stukken in Das Zahngold twee stukken over beeldende kunst die over literatuur verdrongen. Oorzaak daarvan is vermoedelijk de tentoonstelling van de schilder Piet Mulder in Neerijnen, het boekje dat over hem verscheen en de veiling van zijn werk in Arnhem, en verder de landelijke ophef over de 14 schilderijen van de NSB-schilder Jan van Anrooy die prominent in een Nederlands gemeentehuis blijken te hangen. Volgens Google Analytics zijn in 2014 daardoor het meest gelezen:
1. Sandra van Beek over de schilderijen van Piet Mulder
2. Nazi-kunst in het gemeentehuis? – de zaak Jan van Anrooy
3. Reinjan Mulder: interview met Tessa de Loo over De Tweeling
4. Bij de dood van Tsjebbe Hettinga – het eerste interview
5. De NRC-recensie van Connie Palmen’s debuut De wetten
6. Marli Huijer en Reinjan Mulder over Opnieuw beginnen
7. Wat een tuttigheid – Lulu Wang’s Het lelietheater revisited
8. De miskenning van Cees Nooteboom – Hoe Nooteboom met Het volgende verhaal wraak nam op de CPNB
9. Leon de Winter schrijft literatuur! Recensie van De Ruimte van Sokolov
10. Wie zijn Babel & Voss?
Bij deze resultaten moet worden opgemerkt dat Connie Palmen niet alleen met de lange NRC-recensie van haar boek De Wetten (5) goed scoorde, maar ook met een interview uit 1992 (15) en  (meer…)

Door Reinjan Mulder
Waarom zou Onno Hoes met een jongetje in een cafe afspreken terwijl hij waarschijnlijk een schitterend huis met hele dikke muren tot zijn beschikking heeft? Op een van de laatste bladzijden van zijn laatste grote roman Nesmrtelnost (1990), die aanvankelijk alleen in een Franse vertaling (door Eva Bloch) bestond, geeft de Tsjechische auteur Milan Kundera (1929) daarop het antwoord. Hij beschrijft daar een nog altijd actueel gesprek tussen de ik-figuur, niet toevallig de schrijver van Kundera’s vorige roman, en zijn oude vriend, professor Avenarius.
De twee bevinden zich op een terras aan de rand van een zwembad in een grootstedelijk sportcentrum, op dezelfde plaats waar vierhonderd bladzijden eerder de roman begonnen is en de gerenommeerde professor vertelt dat hij bezig is met een nieuw onderzoek. Hij wil nagaan wat mannen liever doen: een nacht doorbrengen met een mooie, wereldberoemde vrouw, Brigitte Bardot bijvoorbeeld of Greta Garbo, op voorwaarde dat niemand er van hoort, of alleen maar gearmd met haar een wandeling maken door hun geboortedorp, zodat (meer…)

Patricia de Martelaere achter op haar boeken

Sinds Das Zahngold in de header een eigen ‘pagina‘ heeft voor Babel & Voss Uitgevers, de uitgeverij van de hoofdredacteur, is deze pagina het meest gelezen onderdeel van de website geworden.
Wat niet wil zeggen dat dit ook het grondigst gelezen gedeelte is. Er zijn  artikelen op de site die afgelopen maand langer, en waarschijnlijk ook beter zijn gelezen. Al moet worden aangetekend dat ook de lengte van deze artikelen hieraan kan hebben bijdragen: de pagina over Babel & Voss is relatief kort, en eerder uitgelezen dan de langere stukken over auteurs als Jan Arends, Marek van der Jagt of Patricia de Martelaere.
Kijken we naar de intensiefst (langst) gelezen stukken van november, de zg. Leespaarden, dan is hun volgorde (met tussen haakje de gemiddelde leestijd):
1. (re) ‘Alles moet kloppen’ – Interview met de Dordtse dichter Jan Eijkelboom (14:25)
2. (-) Recensie van Jan Wolkers’ late roman Brandende liefde (9:47)
3. (2) Heere Heeresma over Jan Arends (8:48)
4. (10) Nederlandse Nazikunst in het Gemeentehuis – het geval Jan van Anrooy (7:51)
5. (re) Leon de Winter schrijft literatuur – Recensie van De ruimte van Sokolov (5:22)
6. (re) Patricia de Martelaere’s brief over haar roman (meer…)

Volgende week verschijnt bij Babel & Voss Uitgevers ‘Onzichtbare Boeken’ van Thomas Heerma van Voss. Een jubileumboek van de vijf jaar bestaande uitgeverij, maar tegelijk een melancholiek verhaal over gefnuikte ambities. In ‘Onzichtbare boeken’ herinnert Heerma van Voss zich hoe hij als jongste redacteur ‘vanaf de zijlijn’ werd betrokken bij de nieuwe uitgeverij die zijn broer Daan samen met Daniël van der Meer en Reinjan Mulder had opgericht. Marja Pruis (De Groene) over Onzichtbare boeken: ‘een potentiële bestseller’. In Das Zahngold een voorpublicatie
Door Thomas Heerma van Voss
Ik werd vanaf de zijlijn bij het geheel betrokken. Misschien ben ik eigenlijk altijd wel aan de zijlijn blijven staan, hoewel mijn rol op een dag officieel benoemd werd. Mijn broer haakte na twee boeken af, hij had er geen tijd meer voor of geen zin meer in ‑ wat op hetzelfde neerkwam. Toen ik hem ernaar vroeg zei hij: ‘Ik vocht in die tijd tegen psychische malheur. En ik ergerde me ook teveel aan de eindeloze randzaken. Eigenlijk: het uitgeven zelf.’ Ik nam zijn plaats in 2011 over. Terwijl ik college kreeg over experimentele poëzie van eeuwen geleden en een docente elke leerling dwong om een bladzijde hardop voor te lezen, werd ik gebeld door Daniël. Ik mompelde dat ik naar de wc moest, haastte me de gang op en hoorde Daniël zeggen: ‘Wil je misschien redacteur worden? We hebben nog geen auteurs en betalen geen salaris. Maar het is een investering.’
Ik dacht: investeren, dat klinkt goed, dat (meer…)

Bewondering of afkeer? Streepjes in NRC Handelsblad’s recensie-exemplaar van Nootebooms Rituelen (1980)

Door Reinjan Mulder
UPDATE 2015 – De schrijver Cees Nooteboom mag graag vertellen dat zijn werk in eigen land minder gewaardeerd wordt dan in het buitenland, en verwijst dan naar zijn boek Het volgende verhaal dat in Duitsland een bestseller werd maar in Nederland veel zuiniger werd onthaald.
Ik heb al eens aangetoond dat het met die zuinigheid, in ieder geval wat NRC Handelsblad en Het volgende verhaal betreft, wel meevalt. Maar wat gezegd moet worden, moet gezegd: over Nootebooms eerder verschenen roman Rituelen was ik bij verschijnen niet erg te spreken.
Later, toen Cees Nooteboom in Den Haag de P.C. Hooftprijs zou krijgen, heb dat boek nog eens herlezen en vond ik het heel wat beter dan ik me herinnerde. Maar ik begreep nog wel waarom ik me er destijds, in 1980, zo aan geërgerd had. Cees Nooteboom was in de tijd dat Rituelen  verscheen, ik was toen 31, voor mij het vleesgeworden symbool van de generatie die direct boven mij zat. De generatie van de gearriveerde oude heren.
Cees Nooteboom: dat lazen mijn ouders. Dat was ook letterlijk zo. Mijn moeder had (meer…)

Vorige maand besprak de Tweede Kamer of gemeenten voortaan zelf mogen beslissen wie er op hun fietspaden rijden. Voor Amsterdam een belangrijke dag, omdat zo de gevaarlijke ‘snorscooter’ misschien eindelijk kon worden geweerd. Een snorscooter ziet eruit als een scooter maar omdat hij niet harder dan 25 kilometer mag, hoeft de bestuurder ervan geen helm op en mag hij, hoewel hij niet fietst, zomaar op het fietspad.
In NRC Handelsblad bepleitte  Reinjan Mulder daarom voor een fietspad-verbod. 

Drie maanden geleden werd ik op een Amsterdams fietspad door een snorscooter aangereden. Hoe dat kwam, weet ik niet. Ik werd in volle vaart van achteren geschept, toen ik zo goed als stil stond om een zijstraat in te gaan.
Ik weet ook niet wat de daders bezielde, want uit ‘privacy’-overwegingen wordt mij niet verteld wie zij zijn, of hun scooter was opgevoerd, of ze helder van geest waren, waarom ze zo hard reden en of ze een strafblad hadden. Toen ik eenmaal op straat lag, zag ik (meer…)