Das Zahngold Reinjan Mulder’s Nieuws- en Advertentieblad

Opnieuw beginnen? Reinjan Mulder en Marli Huijer in Argentinië (foto Klaas Vroege)

Inleiding tot een lezing over Opnieuw beginnen in de St. Jan in Maastricht 
Door Reinjan Mulder
Afgelopen jaar heeft Nederland kennis gemaakt met grote groepen buitenlanders die – meestal noodgedwongen – lieten weten zich in Nederland te willen vestigen.
Dat stuitte soms op problemen, bij Nederlanders die zich bedreigd voelden, de kranten stonden er vol mee. Maar waarvan we in die dagen minder hoorden, waren de problemen die het voor die nieuwkomers zelf gaf om hier ‘opnieuw te beginnen’. Niet alleen moesten ze in korte tijd hun weg zien te vinden in Nederland, ze werden daar omringd door andere nieuwkomers, door ambtenaren en  hulpverleners, en hopelijk ook ook door collega’s, vrienden en buren.
Allemaal mensen die voor de nieuwkomer nieuw zijn. Hoe redt hij dat?
Temeer omdat dit nog niet het enige is. In zekere is ook de nieuwkomer zelf voor zichzelf weer nieuw. In zijn nieuwe land moet hij zichzelf opnieuw vinden, of uitvinden.
Hoe gaat de nieuwkomer met zijn nieuwe omgeving om, maar ook: hoe gaat hij met zichzelf om?
Hoe zien de mensen die hier in Nederland opnieuw willen beginnen, zichzelf in hun nieuwe leven, en hoe zien ze zichzelf vanuit dat nieuwe leven in hun vorige leven? Treedt met dat vorige leven een (meer…)

Sterk verkleurd: de eerste druk van Connie Palmen’s ‘De Wetten’

Door Reinjan Mulder
Zes jaar lang, van 1990 tot 1996, heeft Nederland een onvoorstelbaar groot literair tijdschrift gekend: de wekelijkse bijlage van NRC Handelsblad CS literair. Dat zoiets kon bestaan, en dan nog zo lang, grenst nog altijd aan het ongelofelijke. Er werkten journalisten aan mee, maar ook veel schrijvers en dichters, en het had een oplaag van bijna een kwart miljoen.
Maar nog ongelofelijker is misschien hoe dit periodiek er een paar keer in slaagde een bom te laten inslaan in de literaire wereld.
Over de laatste keer dat dit gebeurde, kunnen we kort zijn. Dat was een 1 april-grap, die erop neer kwam dat we voorop het supplement een lange, juichende recensie plaatsten van een sensationeel, schitterend boek dat… inderdaad: helemaal niet bestond. Desondanks werd de boekhandel dat weekend plat gelopen door bezoekers, die daarover, eh, niet altijd even geamuseerd waren.

De keer daarvoor reageerde de boekenwereld gelukkig enthousiaster. Dat was toen voorop het literair supplement een grote, enthousiaste recensie verscheen van Donna Tartt’s Geheime geschiedenis. Het stevig gehypt boek waarnaar iedereen in binnen- en buitenland al maanden lang uitkeek, en dat daarna al snel enkele verkooprecords deed sneuvelen.
Maar de eerste keer dat er door toedoen van CS literair een bom insloeg in de boekhandel, is nog altijd het spectaculairst. Dat was toen er voorop het supplement een paginagrote recensie verscheen van Connie Palmen’s roman De wetten.
Het interessante daaraan is dat (meer…)

Door Reinjan Mulder
UPDATE – Anderhalf jaar geleden overleed, vrijwel onopgemerkt, de etser Jan Montyn. Behalve als een fijnzinnig, verstild graficus was Montyn vooral bekend geworden als hoofdpersoon van de gelijknamige ‘documentaire roman’ Montyn, van de schrijver Dirk Ayelt Kooiman. Dat bijzondere boek beleefde herdruk op herdruk en had ook in andere landen veel succes.
Ik besprak Montyn in 1982 voor NRC Handelsblad, maar het wonderlijke was dat die recensie sindsdien in het niets verdween. Op internet was hij niet meer te vinden, in het NRC-archief zat hij niet, op LiteRom ontbrak hij om mysterieuze reden, en ook bij de Oba in Amsterdam was men deze week lang in de weer om hem te vinden – zonder resultaat.
Dat gebeurt misschien vaker, maar het blijft wonderlijk wanneer dit met een boek gebeurt dat nog altijd zo veel gelezen wordt als Montyn. Van een leraar op een middelbare school hoorde ik dat het op dit moment een van de meest gelezen boeken bij zijn leerlingen is en meestal circuleren de recensies van dat soort boeken dan overal vrijelijk op het net.
Dat verdwijnen van de NRC-recensie is des te opmerkelijker omdat Montyn een van de weinige Nederlandse romans is die de Tweede Wereldoorlog puur vanuit het daderperspectief laten zien. Ik kan me voorstellen dat kinderen die Het achterhuis van Anne Frank gelezen hebben, Margo Minco’s Bittere Kruid en Jona Oberski’s Kinderjaren, pas door Montyn een eerste glimp opvangen van de andere kant van de oorlog, de kant van de Oostfrontstrijders, de SS’ers en de NSB’ers. Daardoor leent het boek zich bij uitstek voor allerlei interessante en actuele vragen op scholen. Waarom kozen sommige mensen voor de nazi’s, en waarom gingen zij, net als Jan Montyn, vrijwillig naar het Oostfront? Wat waren dat dan voor mensen, en hoe moeten we nu over hen oordelen?
Of je zo’n leven van een Oostfrontstrijder, zoals Kooiman en Montyn deden, wel moet vertellen zonder al te veel woorden te besteden aan de slachtoffers van zijn optreden, is iets wat ik in 1982 nogal betwijfelde. En nog steeds ben ik daar niet uit. Maar gek genoeg is daar in Nederland, afgezien van die paar zinnen in mijn recensie, nooit (meer…)

Reinjan Mulder: Objectief beeld van Nederland, 1974. Collectie Rijksmuseum.

Door Gert van Engelen
RENESSE – Niemand in Renesse heeft het hem zien doen, maar op 2 april 1974 heeft Reinjan Mulder vanaf een schip pal voor het strand van Renesse vier foto’s gemaakt, in alle windrichtingen. Die zwart-wit foto’s hingen afgelopen zomer in het Rijksmuseum, de eregalerij van de Nederlandse kunst, en ze zijn opgenomen in een speciaal fotoboek over het project. Twee foto’s daarin tonen de zee, de derde ook veel water plus een stukje kust, en de vierde liet breeduit het strand zien, dat dan nog totaal verlaten is, op enkele palen na. Je zou de foto’s met enige kwaadwillendheid saai kunnen noemen, maar ze zijn wel objectief, ze laten op een topografisch strikt bepaald punt zien hoe de zee bij Renesse er in april 1974 werkelijk uitzag.

Opperste objectiviteit was precies wat Reinjan Mulder, indertijd een rechtenstudent en aankomend kunstenaar, met zijn project beoogde: Nederland zo objectief mogelijk vastleggen, niet beïnvloed door smaak of andere voorkeuren. In een halfjaar maakte hij daartoe, verspreid door het land, 208 opnames op 52 locaties. Pas 42 jaar later waren ze voor het eerst te zien, in het Rijksmuseum. Daar liet hij ook de vier Zeeuwse plekken zien, waaronder (meer…)

Door Reinjan Mulder

Arnon Grunberg omstreeks 1993. Bijlage bij zijn ‘Brieven aan Esther’ (Alauda, 2011). Foto: Koos Breukel.

Recensie van: Arnon Grunberg, Aan nederlagen geen gebrek – Brieven en documenten 1988-1994. Verzameld en toegelicht door Vic van de Reijt. Uitg. De Arbeiderspers, 518 blz.

Zou Gerard Reve ooit geworden zijn wie hij was als hij met zijn brieven was gedebuteerd? Zijn brievenboeken Op weg naar het einde en Nader tot u hebben waarschijnlijk meer invloed op de Nederlandse literatuur gehad, en daarmee ook op Nederland, dan De ondergang van de familie Boslowits en zelfs De avonden, maar hij zal met dat laatste boek de geschiedenis ingaan. Zijn brievenboeken verkopen nauwelijks nog, terwijl De avonden nu, zeventig jaar na dato, alsnog in Engeland lijkt door te breken.
Kennelijk is alleen de roman in staat een wereldbeeld te verenigen met een hoogstpersoonlijke stijl op een manier die door de jaren heen beklijft. De afgelopen dagen heb ik een ruime selectie uit de brieven gelezen die de recente Gouden Ganzeveer-laureaat Arnon Grunberg in zijn jonge jaren schreef en daarbij vroeg ik me hetzelfde af. Zouden we ze nu gelezen – en ervan genoten – hebben als niet eerst Blauwe maandagen verschenen was?
(meer…)

Door Reinjan Mulder

Ongewone oorlogstaferelen. Litho’s uit de map Vouziers van Richard Birnstengel

Voor kunstverzamelaars is het leven sinds Internet een stuk gemakkelijker geworden. Jaren lang had ik een onopvallende map met litho’s in mijn kast, waarnaar ik nooit zo goed gekeken had en waar ik al die tijd geen weg mee wist. Maar nu zijn ze dankzij Google opeens tot leven gekomen.
‘Vouziers’ stond er op de grauwe omslag van de map. Er zaten 15 getekende stadsgezichten in, ooit meegekomen in een wat groter lot met boeken over Rik Wouters op een boekenveiling van Van Gendt. Op het eerst gezicht weinig opvallend, totdat ik merkte welke verhalen er bij de portefeuille horen. Ik ken die verhalen nog altijd maar half, maar ik vind er al surfend steeds weer nieuwe stukjes van, en ik kom er niet meer zo goed van los.
Zo weet ik nu dat Vouziers tegenwoordig een vriendelijk klein stadje in de Franse Ardennen is, net over de grens met België, met 5.085 inwoners, twee gastentafels en één plattelandsherberg. Er is nog geen eigen museum, maar er is wel een VVV, die het wandelen, het paardrijden en het fietsen in de streek aanprijst.
Ook de kunstenaar die hier ooit zijn litho’s maakte, ken ik nu wat beter. Richard Birnstengel, letterlijk ‘perensteel’, was een Duitse schilder die in 1881 in een arm gezin in Dresden werd geboren. Dit jaar honderd jaar geleden

(meer…)

Inrichten van Reinjan Mulder’s tentoonstelling ‘Objectief Nederland’ in het Rijksmuseum. Veel lezers bezochten de auteurspagina in 2016

Door onze mediaredactie
UPDATE – ‘… there is no success like failure,’ zingt de kersvers gelauwerde Bob Dylan, ‘and … failure is no success at all’. Gaan we af op de goed gelezen stukken uit Das Zahngold in 2016 (tot nu toe), dan lijkt het er inderdaad op dat hij gelijk heeft en dat de meest succesvolle stukken over mislukkingen gaan.
Maar mag je ze dan nog wel succesvol noemen?
Meest gelezen artikel in 2016 was in ieder geval het lange stuk dat verscheen na de tragische, zelfgekozen dood van Joost Zwagerman. In de laatste vier maanden van 2015 kreeg dit al meer dan duizend lezers, en het afgelopen jaar kwamen daar nog bijna tweeduizend (1.983) bij.
Een ander stuk dat meteen veel lezers kreeg, ging over de vraag of Hans Goedkoop zijn lang geleden opgezette biografie van Renate Rubinstein ooit nog zou afmaken. Dank zij ruime aandacht op Facebook en in Het Parool kreeg dit, nadat het in februari verscheen, al 1.576 lezers, waarmee het op de derde plaats van de top 25 belandde, onder de na zoveel jaar nog altijd veel (1.779 keer) gelezen terugblik op Lulu Wang’s Het Lelietheater, wat – zacht gezegd – ook niet het meest bejubelde boek van de afgelopen eeuw was.
Tel daar nog bij de veel en goed gelezen necrologieën van te jong gestorven schrijvers als Doeschka Meijsing (1.117), Hermine de Graaf (546), Henk van Woerden en Nanne Tepper (723) en het zal duidelijk zijn dat snevende schrijvers meer aandacht trekken dan levende.

Reuzenschilderij van het Laageinde in Geldermalsen, ca. 1958

MEEST GELEZEN
De lijst met de 25 meest gelezen (opgevraagde) stukken van het afgelopen jaar op basis van de Byte-statistieken ziet er nu alsvolgt uit, met tussen haakjes hun positie in 2015:
1. (11) De cultuurkritiek van Gimmick! – Bij de dood van Joost Zwagerman
2. (re) Wat een tuttigheid – Lulu Wang’s Het lelietheater revisited
3. (-) Hans Goedkoop en de biografie van Renate Rubinstein
4. (re) Bij het tweede lustrum van Uitgeverij Augustus (2011) – De teloorgang van uitgeverij Meulenhoff
5. (1) Interview met Connie Palmen over (meer…)

Vijf jaar geleden verscheen Reinjan Mulder’s roman Coffee Company. Joost van Velzen interviewde hem daar toen over in Trouw. Vanwege het eerste lustrum vandaag de volledige tekst.   

Hier op het Waterlooplein zou het geweest kunnen zijn, de ontmoeting tussen de twee mannen. In deze vestiging van dit koffieconcept. Want de roman Coffee Company van Reinjan Mulder speelt zich af tussen de barista’s en de laptops.

Coffee Company Waterlooplein

In het boek raken twee mannen met elkaar in gesprek in een hippe koffiebar. De een is geslaagd uitgever met meer dan dertig Nobelprijswinnaars in zijn fonds, de ander is kenner van de scheikundige J.H. van ’t Hoff, eveneens Nobelprijswinnaar – de allereerste nog wel. Geleidelijkaan ontstaat er dan een vertrouwensband tussen de twee mannen, die meer op elkaar lijken dan ze wellicht zelf beseffen.
Het verhaal wordt overgoten door een enorme hoeveelheid latte’s en cappuccino’s die de mannen tussen de bedrijven door voor elkaar halen.
We ontmoeten elkaar aan de lange houten tafel in één van de 34 filialen van de Coffee Company – waar anders? Reinjan Mulder is schrijver en uitgever. Hij richtte in 2010 met Daan Heerma van Voss en Daniël van der Meer Babel & Voss Uitgevers op. Mulder heeft net een ontmoeting gehad met de mede-oprichter van de Coffee Company, die een gepassioneerd lezer blijkt: ‘Toen ik Mulders boek las moest ik meteen denken aan Kaas van Elsschot,’ zegt hij. ‘De overeenkomst met de werkelijkheid van de Coffee Company vond ik verbijsterend.’
Wat zullen we nemen?
Reinjan Mulder: ‘Doe mij maar (meer…)

Door Reinjan Mulder
Hanny Michaelis (1922-2007) heb ik bij mijn weten één keer ontmoet – wat weinig is want ze speelde bijna een halve eeuw een rol in de hoofdstedelijke literaire wereld. Niet alleen was ze jaren lang getrouwd met Gerard Reve, ze maakte ook zelf naam, als dichteres, en werkte tot haar pensioen op de afdeling kunstzaken van de gemeente Amsterdam.
Die ene keer dat ik haar sprak, moet omstreeks 1983 zijn geweest, tijdens een bijeenkomst van literatuurmedewerkers van NRC Handelsblad. De chef kunst K.L. Poll had haar uitgenodigd omdat hij dacht dat ze wel eens een aanwinst zou kunnen zijn voor het Cultureel Supplement van de krant.
Die aanwinst is ze helaas nooit geworden. Ik zeg ‘helaas’ omdat (meer…)

Zwarte Pieten, Geldermalsen 1967

Door onze mediaredactie
Een vitale oude schilder-schrijver (Armando), een overleden schrijfster (Helga Ruebsamen) en ‘De zwarte in mij’, de herinneringen van een zwarte piet: dat waren de onderwerpen waarover in november in Das Zahngold veel gelezen werd. Met daarbovenuit nog het stuk bij het overlijden van Joost Zwagerman. Dit werd vorige maand 712 keer opgevraagd, een record voor de één jaar oude Zwagerman-necrologie.
Andere artikelen die meer dan honderd keer werden gelezen zijn het profiel van uitgever Sander Knol (142 keer), de necrologie van Nanne Tepper (150), het interview met de Columbiaanse schrijver Alvaro Mutis (145), de woelige geschiedenis van het fietsersblad Oek (115), en de ‘pagina’s’ over uitgeverij Babel & Voss en Reinjan Mulder, die dit keer resp. 516 en 304 keer werden opgevraagd.

Kijken we welke van de veel (>29 keer) gelezen stukken het langst (en vermoedelijk het best) zijn bekeken, de ‘Leespaarden’, dan gaat het om:
1. (9) The first cut – bij de dood van Doeschka Meijsing (gemiddelde leestijd 11:28 minuten)
2. (re) Nieuwe Knollen voor oude citroenen – bij het vertrek van Meulenhoff-directeur Sander Knol (gem. 9:38 min)
3. (10) Geaarde kunst? – Bij een zelfportret (meer…)