Das Zahngold Reinjan Mulder’s Nieuws- en Advertentieblad

Joost Zwagerman was onder meer dank zij ‘Gimmick!’ een van de vele winnaars van Gouden Ganzenveer.

Door Reinjan Mulder
De Nederlandse taal is in gevaar. Op scholen en universiteiten wordt in toenemende mate Engels gesproken, en wie dat weigert, krijgt het verzoek te vertrekken, Nederlandse dagbladen zien al decennia hun oplage teruglopen en het percentage boeken dat hier zijn kosten terugverdient is sinds de eeuwwende griezelig laag geworden. En in restaurants, cafés en winkels word je steeds vaker niet begrijpend aangekeken wanneer je je bestelling in het Nederlands plaatst. Nog niet zo lang geleden vroeg de directeur van het Amsterdamse Stedelijk Museum zelfs een ‘native American speaker’ om haar exposities in Nederland in goede banen te leiden.
Gelukkig zijn er sinds jaar en dag ook tegenkrachten actief. Het Nederlands Letterenfonds stimuleert met veel creativiteit honderden schrijvers, uitgevers en vertalers die aan Nederlandse boeken meewerken, het genootschap Onze Taal strijdt onvermoeibaar voor goed Nederlands en sinds 1955 is er de Gouden Ganzenveer, een belangrijke Nederlandse mediaprijs, ingesteld door Nederlandse uitgevers en bestemd voor wie zich op een bijzondere manier heeft sterk gemaakt voor de Nederlandse taal in geschreven of gedrukte vorm. Tot de winnaars van die prijs behoren onder anderen Arnon Grunberg, Joost Zwagerman, Xandra Schutte, Geert Mak en Annejet van der Zijl.
Helaas is nu ook die laatste instelling na meer dan een halve eeuw voor de verleidingen van de internationalisering bezweken. Vorige week werd bekend dat de volgende Ganzenveer naar een schrijfster gaat die haar boeken niet in het Nederlands maar in het Afrikaans en het Engels schrijft. Dank zij een aantal voortreffelijke vertalers worden ze daarna pas in het Nederlands vertaald.
Die bekroning valt die schrijfster niet te verwijten. Antjie Krog, want om haar gaat het, is in Zuid Afrika geboren en naast het Afrikaans waarmee ze opgevoed is, gebruikt ze ook het Engels om haar boeken en artikelen te schrijven, een van de vele andere talen die in haar geboorteland gesproken en geschreven worden. Ze debuteerde in 1970 als dichter met de Afrikaanse bundel Dogter van Jeffa, waarvoor ze de Reina Prinsen Geerligsprijs kreeg en waarop nog vele bundels in die taal volgden, en internationaal kreeg ze veel lof toegezwaaid voor haar indrukwekkende Country of my skull, waarin ze het werk van Zuidafrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommssie beschreef. Een van de beste boeken van 1998, volgens de gezaghebbende Engelse The Economist.
Maar de verrassende prijstoekenning mogen we wel aan het omvangrijke en illustere gezelschap verwijten die over deze bekroning gaat. Dit Nederlands-Vlaamse gezelschap, dat zich met de naam Academie De Gouden Ganzenveer tooit en onder voorzitterschap staat van de voormalige Tweede Kamervoorzitter Gerdi Verbeet, had ook dit jaar weer de niet eenvoudige keus om uit vele duizenden Nederlandse schrijvers, journalisten, vertalers, cabaretiers en organisatoren die zich jaar in jaar uit actief inzetten voor het Nederlands een absolute topper te kiezen. Maar in plaats van een onvermoeibaar strijder voor het Nederlands, kiest zij uitgerekend voor iemand die in twee andere talen dan het Nederlands schrijft.
Waarom die ‘Academie’ dat gedaan heeft, weten we niet. Voor een verantwoording moeten we volgens de organisatie nog tot april wachten, wanneer de prijs met een laudatio wordt uitgereikt. Maar ik kan me niet voorstellen dat het is vanwege de paar boeken van Tom Lanoye en Henk van Woerden die Krog ooit in het Afrikaans heeft vertaald. Dan ken ik wel actiever en belangrijker vertalers uit het Nederlands.
Misschien wilden ze wel eens af van die voorspelbare lijst bestsellerauteurs? Maar dan waren er toch genoeg ander mensen te bedenken geweest die zich, al dan niet in stilte, met overtuigingskracht of met artikelen of boeken tegen het verdwijnen van het Nederlands hebben verzet.

Verscheen eerder in de Volkskrant van 26 januari 2018. Zie voor de achtergrond van dit artikel het – geactualiseerde – interview met Antjie Krog in NRC Handelsblad.