Das Zahngold Reinjan Mulder’s Nieuws- en Advertentieblad

Thomas Heerma van Voss’ verhaal over Babel & Voss en het avontuur dat uitgeven heet

Beste Daniël,
UPDATE – Dinsdag 17 november richt jij samen met Toine Donk een nieuwe uitgeverij op. Dat wil zeggen: samen met Toine en nog drieduizend oprichters.
Eén van die drieduizend oprichters ben ik, en ik wil je als je nieuwe compagnon bij Das Mag Uitgevers dan ook hartelijk feliciteren met deze moedige stap.
Al heb ik daarbij wel gemengde gevoelens. Vorige week sprak ik Maartje Wortel, die me bij een kopje koffie vertelde dat ze haar nieuwe verhalenbundel graag bij Babel & Voss Uitgevers had willen uitgeven. Dat is de uitgeverij die jij en ik vijf jaar geleden samen met Daan Heerma van Voss oprichtten, en die ik nog steeds met meer of minder succes voortzet. Jij hebt Maartje toen gezegd dat ze daarmee beter even kon wachten, omdat ze dan bij de nieuwe uitgeverij van Das Mag terecht kon.
Dat is natuurlijk je goed recht, Daniël. Ik had in jouw situatie misschien hetzelfde gedaan. Maar het betekent wel dat we nu behalve compagnons ook concurrenten zijn. Ik had met Babel & Voss dat boek van Maartje ook wel willen uitgeven. En ik had het ook wel aangekund.
Maar jullie beschikken nu dank zij jullie geslaagde crowdfunding en enkele geldschieters over enkele tonnen voor jullie nieuwe uitgeverij, ik ving ergens een bedrag op van 3 ton, en zoveel zou ik in deze moeilijke tijden niet meer zo gauw in zoiets onzekers als de uitgeverij willen steken. Dus misschien hebben jullie met Das Mag Uitgevers nu wel een veel betere broedplaats gecreëerd voor een groot talent als dat van Maartje.
Ik heb ook gehoord dat jullie al meteen een aantal bekwame mensen in dienst hebben genomen. Ja, dan werk je natuurlijk op een heel andere schaal dan wij hebben gedaan, en, wie weet, kun je dan ook wel veel meer boeken verkopen dan wij, en zelfs winst gaan maken. Al weet ik van mijn vorige werkgevers dat meer personeel soms ook tot hogere verliezen leidt.

Omslag van Till Roenneberg’s ‘Innerlijk Uurwerk’ (2012), ontwerp Studio Vruchtvlees

DE MASSA
Het belangrijkste verschil tussen Das Mag en Babel & Voss is echter dat jullie uitgeverij nu in een massa geworteld lijkt. De ‘crowd‘. Met drieduizend crowdfunders heb je al meteen genoeg kopers om elk boek – ongelezen – tot een bescheiden succes te maken, zelfs als er niemand meer voor naar de boekhandel gaat.
Wij weten allebei dat juist die boekhandel voor Babel & Voss de zwakke schakel bleef. We gaven in de vijf jaar van onze samenwerking een stuk of tien fraaie boeken uit, met mooie omslagen, die door de pers geregeld de hemel in geprezen werden en soms 4 sterren kregen. Maar meer dan duizend exemplaren nam de boekhandel er niet van af, soms zelfs nog minder.

Hoe lang de drieduizend mede-oprichters die jullie nu bijna hebben jullie trouw blijven, weet nu natuurlijk nog niemand. Mijn grootouders waren voor de oorlog jarenlang overtuigde leden van de Wereldbibliotheek, en kregen daardoor allerlei prachtige boeken in  huis zonder dat ze er meer voor hoefden te doen dan af en toe een bescheiden bedrag betalen. Een aantal van die vaak zeer fraai uitgevoerde boeken, Zwerftochten (1932) van Nico van Suchtelen bijvoorbeeld, met een schitterend omslag van FC (Fré Cohen), staat nog altijd in mijn boekenkast.

Fré Cohens omslag van Nico van Suchtelens ‘Zwerftochten’ (Wereldbibliotheek, 1932)

Het zou mooi zijn als Das Mag op die manier nu ook een groot aantal bevlogen mensen blijvend weet te interesseren voor mooie en mooi uitgevoerde boeken. De Wereldbibliotheek heeft nog behoorlijk lang een bloeiend bestaan geleid en is, in ieder geval als naam en als ideaal, nog steeds niet helemaal ter ziele.

Wat alleen niet iedereen duidelijk is, zo merk ik de laatste dagen, is waarom jullie nu, naast Babel & Voss, opnieuw een eigen uitgeverij zijn begonnen, nadat mijn voorstel om Babel & Voss hechter aan het tijdschrift te verbinden tot niets had geleid. Tot nu toe stond Babel & Voss nog steeds trots als jullie uitgever voorin Das Magazin vermeld, en ook jullie jubileum-aflevering De Tien (2014) werd – en wordt nog altijd – door Babel & Voss met wisselend succes naar de boekhandels gebracht. Die jarenlange band heeft nu zijn langste tijd gehad.

Als ik goed ben geïnformeerd, en ik sprak hierover met verschillende bronnen, vloeit jullie plotselinge koerswijziging vooral voort uit het besluit van De Bezige Bij, vorige zomer, om zich abrupt uit jullie breed opgezette steunorganisatie terug te trekken. Twee jaar geleden, zo herinner ik me, vonden jullie je nog te groot geworden voor het op een armoedige etage op de Wallen gehuisveste Babel & Voss, en wilden jullie liever samenwerken met grote, kapitaalkrachtige uitgevers zoals De Bezige Bij of Meulenhoff.
Door De Bezige Bij hadden jullie je ook maar al te gemakkelijk laten overhalen om voor hen een prestigieuze bundel met ‘de beste tien jonge auteurs uit Nederland en Vlaanderen’ uit te geven – volgens jullie dan. De Bezige Bij had daarvoor al meteen 15.000 euro beschikbaar gesteld, een ongekend hoog bedrag in uitgeversland voor een voorschot, en genoeg om al die tien veelbelovende jongelui van jullie wekenlang aan het werk te kunnen houden.
Zonder het ingrijpen van Leon de Winter was dat boek ook vast een aardig succes geworden. Een paar jonge auteurs die zich omhoog vechten en die het grootste en meest gevestigde uitgevershuis van Nederland achter zich weten te krijgen: wat kan daar nog mis mee gaan?

2012: Daniël van der Meer richt de stand van Das Magazin en Babel & Voss op Manuscripta in.

Illustraties in Jamal Ourariachi Handleiding anti-semitisme voor beginners

We weten allebei hoe het zo mooi begonnen avontuur met een domper is afgelopen. Als bijlage van Das Magazin schreef jullie medewerker Jamal Ouariachi in 2014 een niet ongeestige ‘Handleiding Antisemitisme voor Beginners’. En dat kleine, dunne boekje dat bij jullie tijdschrift was gevoegd, schoot onze Bloemendaalse Harry Mulisch kennelijk in het verkeerde keelgat. Ouariachi had namelijk gedetailleerd beschreven hoe je als aankomend antisemiet twee kleine poppetjes kon maken die je Jessica Durlacher en Leon de Winter noemde, en hoe je die vervolgens met spelden kon volsteken.
Au! De Winter kon er niet om lachten.
En daar ging jullie mooie samenwerking met de Bezige Bij. Dit keer schakelde De Winter nu eens niet een advocaat in die jullie tot een enorme schadevergoeding liet veroordelen, zoals hij dat eerder met PC had gedaan, maar stapte, zodra hij de gewraakte zinnetjes gelezen had naar De Bezige Bij’s Suzanne Holtzer* en Arendo Joustra* van Elsevier’s Magazin, jullie grote steunpilaren op dat moment en Leon de Winter’s belangrijkste tekstafnemers in Nederland [*zie hieronder het commentaar van Suzanne Holtzer en Arendo Joustra, red.].
Zij eruit of ik eruit, zo was De Winters ondubbelzinnige boodschap. Net zoals Harry Mulisch dat destijds met betrekking tot Stephan Sanders tegen De Bezige Bij had gezegd.
Die keus was zowel voor De Bezige Bij als voor Elsevier niet zo moeilijk. Zo goed gaat het niet in medialand.

Wat we missen kunnen, het eerste boek van Babel & Voss – omslag: Piet Parra

Weg 15.000 euro.
En ook: weg het machtige verkoop- en distributie-apparaat van De Bezige Bij.
Met als gevolg dat jullie je losse exemplaren van De tien in armoede maar via de aansluiting van Babel & Voss bij het Centraal Boekhuis neerlegden – en ik maanden lang allemaal boze boekhandels aan de telefoon kreeg die alle ontvangen boeken meteen weer aan mij terug wilden sturen omdat er zo weinig publiciteit op volgde, en die ook niet begrepen waarom ze opeens slechts ‘0% korting’ op de door ons geleverde boeken hadden gekregen.
Ja, dat kon ik ze als uitgever – en eigenaar – van Babel & Voss ook niet vertellen, want ik was nooit ergens in gekend. Kennelijk hadden jullie  ons oude wachtwoord nog ergens liggen en daarmee op een verkeerde manier allerlei technische gegevens ingevoerd, zodat ik week na week met voldongen feiten werd geconfronteerd.
Ik neem aan dat jullie in die tussentijd hebben geleerd hoe je de boekhandel beter te vriend kan houden. En ook hoe de kortingsregelingen in het boekenvak werken – hoewel ik niet zeker weet of de verzamelde Nederlandse boekverkopers het nu weer erg leuk zullen vinden dat jullie voor de eerste drieduizend boeken van Maartje Wortel inmiddels jullie eigen 0%- verkoopkanaal hebben gecreëerd.

Als verse compagnon van jullie interessante collectief kom ik dinsdag zeker naar jullie feest. Ik verheug me daar enorm op.
Dank ook voor de mooie uitnodigingkaart, al weet ik niet of ik helemaal tot ‘Bam’ zal blijven.

Daan Heerma van Voss richt de ‘Wat we missen kunnen’- etalage in bij de Athenaeum Boekhandel

Aan ons eerste, uitverkochte feest van Babel & Voss Uitgevers, in Studio K., waar we voor 500 mensen het boek Wat we missen kunnen presenteerden – en eigenlijk aan alles wat we daarna samen hebben gedaan en wat door Thomas Heerma van Voss zo mooi is beschreven in zijn Babel & Voss-jubileumboekje Onzichtbare Boeken – bewaar ik nog altijd de beste herinneringen.

Met hartelijke groet, ook aan Toine,

Reinjan

Thomas Heerma van Voss’ ‘Onzichtbare boeken’ (2014, herdruk 2015), de geschiedenis van Babel & Voss Uitgevers en de jubileumuitgave bij het vijfjarig bestaan van de uitgeverij, is via elke boekhandel of bij bol.com leverbaar voor €12,50.