Zijn eigen iconograaf – Toespraak bij het verschijnen van het Gerard Reve-fotoboek van Eddy Posthuma de Boer
Door Reinjan Mulder
Reinjan Mulder en Eddy Posthuma de Boer bij de presentatie van het Gerard Reve fotoboek, Athenaeum Boekhandel, 26 februari 2015
Ik ken weinig fotografen. Misschien heb ik me in mijn leven teveel met literatuur bezig gehouden.
Maar ook in de literatuur is er één fotograaf geweest, die geschiedenis heeft geschreven. Dat was Eddy Posthuma de Boer. Voor de omslagen van de brievenboeken Op weg naar het einde en Nader tot u van de man die toen nog gewoon Gerard Kornelis van het Reve heette, maakte hij een serie zwaar geënsceneerde portretten, die nog altijd tot de mooiste behoren die van de schrijver voorhanden zijn.
Vandaag verschijnt het boek van Eddy Posthuma de Boer waarin al zijn portretten van Reve voor het eerst zijn bijeengebracht: ‘Door het oog van de tijd’ (uitg. Weideblik). Daarin zal hopelijk duidelijk worden hoe de schrijver zelf nu precies heeft meegewerkt aan het beeld dat later van hem is ontstaan. Katholiek, alcoholisch, melancholisch en archaïsch, schrijvend met een kroontjespen, het moest van Reve allemaal in zijn schrijversportretten zichtbaar worden. Reve was meer dan welke andere schrijver ook zijn eigen iconograaf.
Veel van die foto’s zijn inmiddels klassiek geworden en later in het Rijksmuseum beland, waar ze nu zorgvuldig worden gekoesterd. Na een gift van Reve’s weduwnaar Joop Schafthuizen is daar ook een erg lezenswaardig boekje verschenen van de fotohistorica Hinde Haest, dat voor het eerst al wat meer licht op het merkwaardige fenomeen Reve-portret wierp: ‘Between Ad and Allegory – Marketing Portraits of Gerard Reve‘. Zo liet Haest al vrij goed zien hoeveel invloed de schrijver zelf heeft uitgeoefend op het beeld dat wij nu van hem hebben. De foto’s van Eddy Posthuma de Boer nemen in dat boekje – terecht- een ereplaats in.
Anders dan in de schilderkunst zijn in de fotografie kunstboeken de laatste jaren bijna net zo belangrijk geworden als de losse werken die erin voorkomen. Daarom is het nieuwe boek van Eddy Posthuma de Boer waarschijnlijk niet alleen erg mooi om steeds weer door te bladderen, het zou ook wel eens heel snel de status van kunstwerk kunnen krijgen.
Wat niet wil zeggen dat er geen kritiek op Eddy’s manier van werken mogelijk is. Ik kende vroeger een fotograaf, Lon van Keulen, die in de jaren zeventig voor Vrij Nederland een portret van Gerard Reve moest maken. Hij was nog niet binnen of de schrijver ging uit zichzelf aan een eenvoudige tafel zitten, pakte een klaar liggend velletje papier en een kroontjespen, en trok meteen zijn zuinigste gezicht.
‘Laat die flauwekul nu maar achterwege’ zei de fotograaf kordaat.
Toen is misschien heel even zichtbaar geworden wie de grote Nederlandse volksschrijver ‘in werkelijkheid’ is geweest.
Juist die foto’s ontbreken – nogal veelzeggend – op dit moment in de collectie van het Rijks. Maar met de verzameling van deze serie, van Eddy Posthuma de Boer, mogen we toch heel tevreden zijn.
Toespraak bij het het verschijnen van het Gerard Reve fotoboek ‘Door het oog van de tijd’ van Eddy Posthuma de Boer in de Athenaeum Boekhandel op 26 februari 2015. Verscheen eerder in een iets kortere versie als ‘Kunstwerk van de dag’ op www.galeries.nl