Das Zahngold Reinjan Mulder’s Nieuws- en Advertentieblad

Door Reinjan Mulder

Gerard Reve’s intree in de Nederlandse literatuur: als Simon van het Reve. CRITERIVM, december 1946. (privécollectie)

Na alles wat ik van tevoren over het derde deel van Gerard Reve’s biografie gelezen had, is het eindresultaat van dit bijzondere project dat zaterdag in grote stapels in de boekwinkels lag, me alleszins meegevallen. Nop Maas’ Gerard Reve – Kroniek van een schuldig leven 3  is een heel leesbaar en gedegen overzicht geworden van wat zich de laatste dertig jaar van Reve’s leven allemaal heeft voorgedaan. Nop Maas zegt ook in dit derde deel weliswaar weer vrij weinig zinnigs over het werk van Gerard Reve, en over de betekenis of de receptie daarvan, maar daar is elders de afgelopen vijftig jaar al zo veel over gezegd en geschreven dat het nu misschien ook wel eens even zonder kan.
Bovendien zou de biografie van Gerard Reve, als Nop Maas dat wel had gedaan, nog zeker twee keer zo dik zijn geworden als hij nu al is, en dan zou hij zijn doel wellicht voorbij zijn geschoten. Tweeënhalfduizend bladzijden is voor een schrijver van het kaliber van Gerard Reve toch al enigszins aan de ruime kant.
In plaats daarvan citeert Nop Maas nu weer uitgebreid uit de vele fraaie brieven die Gerard Reve in de beschreven periode schreef, en dat is nog altijd geen straf om te lezen. Het boek van Nop Maas is door al die rechtstreekse citaten zelfs een fascinerende levensbeschrijving geworden aan de hand van de gebiografeerde zelf, en dat is op zichzelf al een serieus te nemen genre, dat vooralsnog bij deze klassieke Nederlandse schrijver ontbrak.

Ook uitgeverij Gallimard durfde zich niet te verzetten tegen de mythen die Gerard Reve over zichzelf verspreidde. G.K. van het Reve, Les Soirs, Paris, 1970.

Waar ik van tevoren vooral bang voor was, is dat de biograaf Nop Maas na alle conflicten dit keer nog wat meer aan de leiband van Joop Schafthuizen zou lopen dan de eerste twee keren, maar dat is gelukkig niet gebeurd. Maas lijkt zich nu – in ieder geval naar vermogen – zelfs behoorlijk zelfstandig te hebben opgesteld. Soms is een goed conflict zo gek nog niet. Hulde en nogmaals hulde daarvoor!
Dat neemt niet weg dat ook dit derde boek over Gerard Reve naar mijn stellige overtuiging nog altijd niet de naam van ‘schrijversbiografie’ verdient. Natuurlijk: elk boek dat een leven beschrijft, is een biografie, maar in de serieuze uitgeverswereld mag van een biografie toch wat meer worden gevraagd.
De belangrijkste fout die Nop Maas waarschijnlijk heeft gemaakt, is dat hij ooit akkoord is gegaan met een inzage- en vetorecht door het onderwerp van zijn boek en diens erven. Daardoor heeft hij zichzelf meteen al een muilkorf laten aanmeten, die nu onvermijdelijk op elke bladzijde zichtbaar is.
Als serieuze journalistiek aan bepaalde eisen moet voldoen, waarom zou de serieuze biografie daar dan niet aan mogen voldoen?
Natuurlijk kunnen eigenaars van archieven alle eisen stellen die ze willen wanneer ze besluiten om deze archieven open te stellen voor biografen, maar het is dan aan die biografen om niet op al die eisen in te gaan. Of om in ieder geval een degelijke begeleidingscommissie te eisen, die alle conflicten in goede banen kan leiden.

Reve debuteerde in 1946 onder redactie van o.a. W.F. Hermans, in een uitgave van J.M. Meulenhoff, onder directie van J.R. Meulenhoff.

Alleen door de keuze van een bepaalde biograaf mag een schrijver of politicus het postume oordeel over zichzelf en zijn verdiensten beïnvloeden, maar wanneer zo’n biograaf eenmaal is aangewezen, dan moet hij ook vertrouwen krijgen, en mogen er niet opeens allerlei partijdige meelezers tevoorschijn komen, die naar believen nog eens alle onwelgevallige passages mogen schrappen.
(wordt vervolgd)

Recensie van: Nop Maas, Gerard Reve – Kroniek van een schuldig leven 3 – De late jaren 1975-2006. Uitg. G.A. van Oorschot. 784 blz. Prijs € 35,-.