De extatische vrouwen van Sanne Sannes (1937-1967)
Door Reinjan Mulder
Sanne Sannes moet een van de eerste levende kunstenaars zijn geweest door wie ik gegrepen werd. Al wist ik aanvankelijk waarschijnlijk niet dat hij kunstenaar was. Sanne Sannes was een fotograaf wiens foto’s soms in tijdschriften stonden, en dankzij die foto’s ging ik een wereld binnen, waar ook de muziek van The Rolling Stones opklonk en de romans van Sartre werden gelezen.
Een bevrijde wereld. Het waren de jaren zestig en hier en daar verschenen ineens afbeeldingen van uitdagende, of zelfs klaarkomende vrouwen, die in niets leken op de keurige naakten die ik kende uit de Knaur’s Lexikon der Moderne Kunst van mijn vader. Terwijl Aat Veldhoen bij de firma Gort aan de Prinsengracht zijn rotaprenten verkocht, maakte Sanne Sannes in het Noord-Hollandse bos foto’s van vrouwen, nee meisjes die met heel hun ziel en zaligheid op leken te gaan in iets wat ‘seks’ moest zijn, maar waarvan ik zelf toen nog niet zo goed wist hoe het eigenlijk werkte.
Sindsdien heb ik op dat gebied het nodige bijgeleerd, en ik was dan ook bang om de foto’s van Sanne Sannes terug te zien. Zoveel jaar na dato kun je maar beter niet opnieuw je jeugdliefde gaan opzoeken. Ontmaagdingen kun je nu eenmaal niet overdoen.
Maar wel bij Sanne Sannes, kennelijk. Het gekke is dat ik hem nog steeds goed vind, nu misschien nog wel meer dan toen.
Ik denk dat deze duurzame waardering voor een belangrijk deel komt door de vorm van contact die Sannes met zijn modellen wist te maken. Over zijn werkwijze doen verschillende verhalen de ronde, die er meestal op neerkomen dat hij seksueel eigenlijk maar weinig voorstelde. Maar wat je aan zijn werk kunt zien is dat hij juist daarom heel goed kon kijken. Hij was nauwelijks met lenzen, licht of techniek bezig, maar hij keek voorzichtig uit de schaduw naar zijn meisjes en drukte dan af.
Op een van zijn foto’s die nu in Foam te zien zijn, zie je Sanne zelf – vraag me niet hoe – een verlegen, ernstig kijkende man met een rolleiflex. Hij probeert niemand te imponeren, zet zijn modellen niet gewiekst naar zijn hand, maar is misschien eerder nog bang voor ze. Wat de meisjes daardoor gaan doen is hem op zijn gemak proberen te stellen. Kijk maar, zeggen ze, we doen je niets, maar we vinden het wel leuk om stiekem bekeken te worden.
De tentoonstelling in het Foam laat zien dat Sanne Sannes samen met Johan van der Keuken en Eva Besnyö nog altijd tot de beste ‘available light’ fotografen van na de oorlog behoort. Hij deed in de paar jaar dat hij leefde niets om zijn modellen te manipuleren, maar gebruikte integendeel zijn rollei – wanhopig?- om op een basaal niveau met anderen in contact te komen, nadat hij ze eerst hun beschermende pantsers had laten afleggen. Hij geeft ons daardoor nog steeds het idee dat wij het zelf zijn, die dit contact met ze maken. En dat doet ons – kennelijk- goed.
Deze tekst verscheen ook als ‘Kunstwerk van de dag’ op de site www.galeries.nl . Vanaf vandaag schrijft Reinjan Mulder tot 1 december dagelijks een bijdrage voor deze beeldende kunst-site.