Das Zahngold Reinjan Mulder’s Nieuws- en Advertentieblad

Door Reinjan Mulder
Mijn zoon heeft in 2007 eindexamen gedaan. Maar toen hij nog op het Vossius Gymnasium zat, werd ik soms  overvallen door herinneringen aan mijn eigen tijd op het Gymnasium, in het Tiel van de jaren zestig. Als hij thuiskwam met het laatste nummer van de Vulpes waarin een stuk van hem stond, moest ik onwillekeurig denken aan de verhalen en gedichten die ik vroeger voor de Pnyx schreef. En als ik met hem meeging naar het jaarlijkse ‘Café Chantant’, zag ik weer even de gemoedelijke avondjes in onze oude gymzaal voor me, waar de muzikaalste jongens en meisjes van onze school ijverig het eerste pianoconcert van Tsjaikowski of iets van Telemann, ja vaak iets van Telemann, ten gehore brachten.

Reinjan Mulder in 2008 voor zijn voormalige Gymnasium in Tiel (foto Marli Huijer)

Waarom kon in Amsterdam overleven, wat in Tiel al kort na mijn eindexamen zo roemloos ten onder is gegaan? Wat ging er mis met dat Tielse Gymnasium, waar in mijn herinnering allerlei hoog gekwalificeerde en sterk gemotiveerde leraren een fraai, negentiende-eeuws ‘Bildungs’-ideaal wisten hoog te houden? Waarom moest in Tiel het schooltype verdwijnen dat mij zo voorbeeldig op een wetenschappelijke loopbaan voorbereidde, en mij het besef bijbracht in een lange, waardevolle traditie van kennis te staan?
Een antwoord zou kunnen zijn dat Amsterdam nu eenmaal groter en kosmopolitischer is dan Tiel. Er waren aan het eind van de jaren zestig veel te weinig leerlingen op onze school om het Stedelijk Gymnasium als zelfstandig instituut in stand te houden. Er was ook bijna geen nieuwe aanwas meer.
Maar dat kan nooit de enige oorzaak zijn geweest. Want Amsterdam heeft nu niet alleen het Vossius Gymnasium, ook het Barlaeus Gymnasium bloeit als nooit tevoren, er is een katholiek Ignatius Gymnasium, dat pas nog flink is uitgebreid, er zijn twee gerenommeerde categorale lycea, het Vossius heeft een dependance in West gekregen en inmiddels zijn er nóg weer twee nieuwe gymnasia bijgekomen, zodat in Amsterdam, op een oppervlakte van enkele vierkante kilometers, het aantal gymnasiasten nu in de tienduizenden moet lopen.
Waarom waren er in Tiel, dat bijna de hele West Betuwe van voorbereidend wetenschappelijk onderwijs voorzag, dan nooit meer dan honderd, nou ja, hooguit honderdtwintig leerlingen?

Op zoek naar een antwoord ben ik in 2008 in het diepst van de winter op pad  gegaan. Met in mijn achterhoofd de woorden die mijn schoolgenoot Chris van Esterik, auteur van Een jongen van het dorp, tegen me sprak toen we het een keer over onze oude school hadden. Hij had het toen over een ‘rampjaar’ dat hij had meegemaakt, een jaar waarin de helft van zijn klas bleef zitten.
Op zichzelf kan zittenblijven een probaat middel zijn om een noodlijdende school op peil te houden, maar in Tiel was het dat niet – helaas. Want van de zittenblijvers gingen er veel uit armoede – of uit wraak – naar andere scholen toe, waarna het Gymnasium door hen vaak een leven lang diep werd gehaat. Het Gymnasium in Tiel zou volgens hen ‘een kakschool’ zijn geweest.
Het gymnasium voldeed kennelijk niet meer in tijden van democratisering, althans niet meer in Tiel. De idee Gymnasium, om het enigszins in stijl te zeggen, het klassieke Gumnaseion, was op.
De school liep ook niet zomaar leeg. Nee, noch de rector, dr. W.J. Scholte in mijn tijd, noch het uit Tielse notabelen samengestelde College van Curatoren voelde zich in onze tijd ook maar enigszins geroepen daar wat tegen doen – of het deed daar in ieder geval niets tegen.
Het zelfvertrouwen in het gymnasium als schooltype ontbrak, de weerstand tegen de moderniseringswensen was op.
Wie de lijsten met geslaagden uit de jaren zestig doorneemt, mijn tijd daar in Tiel, schrikt van de lage aantallen. In 1963, aan het begin van de geboortegolf, slaagden er slechts 2 alfa’s en 9 bèta’s voor het eindexamen, in 1964: 3 alfa’s en 4 bèta’s, in 1965: 4 alfa’s en 8 bèta’s, en in 1966, mijn eigen examenjaar: 4 alfa’s en 11 bèta’s. Een record. laat dat duidelijk zijn, maar veel te weinig om er een school voor in stand te houden. Vijftien geslaagden, van wie er slechts vier het oude Griek en Latijn in ere hielden, dat was alles wat onze oude school in 1966 wist voort te brengen.

Het parkje genaamd het Kalverbos voor het voormalige Gymnasium in Tiel

Wat zich in de jaren zestig aan het Tielse Kalverbos voltrok, was, om het in historische termen te vatten, de ondergang van een cultuur. Toen de plaatselijke politiek daarna uit een verkeerd begrepen gelijkheidsideaal ook nog eens de aanval op het gymnasium als schooltype inzette, was er in de slaperige provinciestad niemand meer bereid om nog een tegenoffensief in te zetten.
In Amsterdam gaan er zo lang ik me heugen kan ook geregeld geluiden op dat het gymnasium een verouderde, elitaire instelling is die maar beter snel kan opgaan in andere schooltypen. Maar daar komt dan altijd een sterke lobby in actie, die dit linksige geluid snel weer de kop weet in te drukken. Met het gevolg dat er in Amsterdam elk jaar weer honderden kinderen zijn die zich vol enthousiasme aanmelden voor de eerste klassen van een gymnasium.
Wat ik daarom op mijn ‘Winterreise’ wilde doen, was een paar oud-gymnasiasten opzoeken, van wie ik wist dat ze destijds halverwege naar de HBS of de MMS waren overgestapt, om te vragen: waarom?
En ook: hoe was het om het ene schooltype in te ruilen voor het andere? Een afgang, of juist een bevrijding? Ik herinnerde me dat er in mijn tijd altijd een gezonde competentiestrijd was tussen de Tielse middelbare scholen. Hoe was het om plotseling aan de andere kant van de scheidslijn te staan?

De eerste die ik opzoek, is Anne Vellinga (1951). Ik ken haar, net als de meeste anderen die voortijdig de school verlieten, nauwelijks meer.  Ze is voor mij niet veel meer dan een naam. Dankzij Google weet ik alleen dat ze column in het Noordhollands Dagblad heeft.
Anne, zo hoor ik in haar huis in Hoorn, kwam in 1963 bij ons op school omdat ze ‘dokter’ wilde worden. Ze kwam niet uit een typisch gymnasiumgezin, ze woonde bij de Prins Bernhardsluis in een eenvoudige buurt en ging daar naar de openbare Prins Bernhardschool. Maar ze kon goed leren, en om medicijnen te studeren was het in die dagen belangrijk om gymnasium te hebben.
Dat was even wennen, tussen de andere Tielse kinderen die van de wat chiquere school van ‘Pa Wage’ kwamen. Anne herinnert zich nog hoe de rector tijdens de Latijnse les plotseling opkeek en tegen de klas zei: ‘Daar gaat de bal.’ Anne: ‘Ik dacht: wat leuk, en ik keek naar buiten om die bal ook te zien. Maar het was geen bal, het was de bel die was gegaan.’

We zitten in haar fraai verbouwde boerderij aan de rand van de stad, het pand waar tot tien jaar geleden het Hoornse popcentrum Troll gevestigd was. De naam ‘Troll’ staat nog groot op de gevel.
Anne vertelt dat het tot in de tweede klas duurde voor ze zich op haar gemak begon te voelen op het Gym. Maar toen lukte het ook! Ze was bevriend geraakt met kinderen van Tielse artsen, die haar zonder scrupules in een nieuwe, onbekende wereld binnenvoerden, waar met mes en vork werd gegeten en waar ’s middags bij de thee beleefd werd geconverseerd.
Ze kon inmiddels ook veel waardering voor haar leraren opbrengen. ‘Ze staan nog altijd in mijn hart gegrift, en op moeilijke momenten grijp ik weer op hun lessen terug. Juffrouw Barrau, in haar bruin glanzende jurk, alles bij haar was ordelijk en rustig. De herbaria van De Vries. Het had misschien iets elitairs, maar dat woord kende ik nog helemaal niet.’ Daar kwam bij: haar rapportcijfers waren goed. ‘Ik had alleen maar voldoendes, veel zevens en achten ook.’
Ze herinnert zich nog goed het moment dat aan deze wereld abrupt een einde kwam. In de derde klas. Ze was in de puberteit gekomen en tegelijkertijd verdwenen veel van de beste leraren van school, die of niet werden opgevolgd of vervangen werden door onervaren of veel te strenge leerkrachten. Juffrouw Bouma werd ziek, juffrouw Wentink ging met pensioen, juffrouw Barrau werd aan de universiteit benoemd.

Uitzicht van het voormalige Stedelijk Gymasium op het Kalverbos.

Het gevolg was dat bijna iedereen, ook Anne, bleef zitten. ‘Ik kwam plotseling in een veel intellectuelere klas terecht, ik kwam naast Heleen Pott te zitten die later hoogleraar geworden is, en bij Goert Giltay die over alles een eigen mening had en op alle docenten commentaar leverde.’
Toen ze daarna van haar nieuwe Griekse leraar Bloemsma ook nog haar eerste 2 kreeg, was ze ten einde raad. Op een dag stond haar vader na de lessen met zijn auto voor de school. Ze was nog niet buiten of hij zei: ‘Latijn en Grieks, dat wordt helemaal niet meer gesproken. Jij gaat naar de MMS, dan heb je ook nog een jeugd.’
Vanaf dat moment wist ze absoluut niet meer wat ze wilde worden: ‘Dan trouw je maar een dokter, had mijn vader gezegd.’
In Anne Vellinga’s herinnering was in de wereld van het Gymnasium alles hoog geweest: de bomen van het Kalverbos voor de deur, de herenhuizen van de artsen rondom, de lokalen, de rector. Het was de cultuur van de jaarlijkse Grote Avond, waar de ‘praeses’ het woord deed, en waar men deed aan beschaafde toneelstukken en cabaret.
Op de MMS was alles veel meer in de breedte. ‘We zaten daar in een laag, plat noodgebouw. De meisjes waren daar ook heel anders. Op het Gym hoefde ik nooit over mijn kleren na te denken, daar had ik gewoon een geruit rokje met sokjes aan, maar nu zat ik tussen leerlingen die elke dag iets anders aantrokken, en die zich opmaakten. Ze lazen de bakvisboeken van Top Naeff, en reden op bromfietsen.’
Weer moest Anne zich aanpassen, maar dit keer ging dat een stuk gemakkelijker.
Nog één keer ging ze na haar overgang naar de MMS naar de verjaardag van haar oude Gymnasiumvriendinnetje Aleid Benders, maar ze merkte al gauw dat het niet meer klikte. Ze was weer een buitenstaander geworden.
Toch is ze achteraf nog altijd blij dat ze op haar twaalfde niet meteen naar de HBS of de MMS is gegaan. ‘Nu heb ik tenminste beide werelden leren kennen.’

Piet Mulder (1919-2001), Portret van de gymnasiaste Desirée Röver, ca. 1966

Er ligt ijs op de vaarten van Noord Holland als ik vanuit Hoorn doorrijd naar Den Dolder, waar ir. Henk van Steennis (1946) net een nieuwe woning heeft betrokken. Hij werkt daar nu van huis uit als architect en stedenbouwkundige. Hoewel we beiden uit Geldermalsen komen, ken ik ook hem niet erg goed. Ik zat bij zijn broer Hans in de klas. Henk was altijd de oudere broer, iemand op afstand. Bovendien verdween ook hij al snel naar mijn komst naar Tiel naar de HBS, omdat hij, zo hoor ik nu, zowel in de derde als in de vierde klas grote moeite met de klassieke talen had. Na zijn eindexamen ging hij Delft studeren.
We hebben de afgelopen dagen al wat gemaild en ik weet dat hij, meer dan veel klasgenoten, altijd het prototype van de oud-gymnasiast is gebleven. Hij beaamt het onmiddellijk. Hij bezocht als scholier vier keer met veel genoegen de intergymnasiale sportmanifestatie GOTA en zou later actief worden in de landelijke tennis- en hockeywereld. Met zijn witte kuif en choker zou hij nog altijd perfect passen in het clubje plaatselijke prominenten dat ik me van veertig jaar geleden herinner.
‘In de gymnasiumcultuur heb ik mij tijdens mijn schooltijd volledig ontplooid’, zegt hij als ik nog maar net binnen ben, ‘en dat is inderdaad later mijn wereld gebleven’.
Ook toen hij noodgedwongen op de HBS belandde, bleef hij omgaan met dezelfde vriendengroep als daarvoor, mensen als Frank de Haas van Dorsser, die net als hij eerst op het Gym waren begonnen, of HBS’ers als Boudewijn Krijger en Franklin van Blijdesteijn, die uit hetzelfde kleine kringetje afkomstig waren.
Over zijn tijd op het Gymnnasium heeft Henk van Steennis al verschillende keren interessante stukken in het TOV bulletin geschreven en hij is zich scherp bewust van de sociale verschillen die destijds in de Betuwe bestonden. Maar dat is voor hem geen reden zijn afkomst te verloochenen. Voor hem zelf had het altijd vanzelf gesproken dat hij naar het Gymnasium zou gaan. Zijn vader, jurist en secretaris van het polderdistrict, bezocht zelf het gymnasium in Nijmegen en bijna al zijn vrienden gingen automatisch naar het Gym, of ze dat nu konden of niet. Veel van hun ouders hadden ook zitting in het college van curatoren dat toezicht hield op de school: Van Lidth de Jeude, Van Nes, mevrouw Versteegh.
Hoe ver dat toezicht soms kon gaan, blijkt uit de anekdote die hij vertelt. Toen Henk voor de eerste keer was blijven zitten, werd er vanuit de curatoren spontaan actie ondernomen om hem toch te laten overgaan. En met succes. Toen hij na de zomer uit Zuid-Frankrijk van vakantie thuiskwam, lag er een brief op de mat met het bericht dat hij alsnog met een herexamen naar de vierde over was. ‘Wij zagen de rector dan misschien wel als een dictator die altijd de baas speelde op de school, maar ondertussen werd hij zelf door de ouders op het matje geroepen omdat hij de zoon van Van Steennis had laten zitten.’
Wat Henk zich van zijn HBS-tijd herinnert, is dat het contact met de leraren daar veel minder intensief was dan op het Gymnasium. Toen hij op het Gym kwam, was dat een school met 85 leerlingen, en iedereen kende elkaar, maar op de HBS kon het gebeuren dat een leraar je op de trap voorbij liep zonder je te groeten. ‘Dat was even wennen.’

Ik ging onder meer nar het Gymnasium omdat mijn halve Lagere School klas dat deed. Hier Wim Muijs van de Moer, Klaas Versteegh, Richard Buyserd op mijn 12de verjaardag.

Ik rijd door een aanzwellende stormwind verder naar het oosten, naar Deventer, waar John Schroër (1948) woont. Onderweg vraag ik me af waarom ik zelf (1949) in 1960 eigenlijk naar het Tielse Gymnasium ben gegaan. Mijn ouders waren geen oud-gymnasiasten. Mijn vader bezocht de HBS en later de HTS in Amsterdam. Wat ik me er van herinner is, dat ik op de lagere school in Geldermalsen een klas had overgeslagen, en dat mijn moeder hoopte me, door me naar het Gymnasium te sturen, een jaar langer thuis te kunnen houden. Het Gym telde een klas meer dan de HBS en dat voorkwam dat ik al met zestien het huis uit zou gaan. Ik zat ook in een klas waaruit een groot aantal kinderen naar het Gymnasium ging: mijn beste vriend Klaas Versteegh ging er heen, Richard Buyserd, Wim Muys van der Moer, die gelijk met mij een klas had overgeslagen, Louise Hazeu, Els Boudewijn. Het Gymnasium was in onze zesde klas eerder regel dan uitzondering. Ten slotte hadden mijn ouders in Amsterdam, waar ze tot 1945 hadden gewoond, vrienden die hadden gezegd: ‘Als hij het even kan, moet je hem op het Gymnasium doen. Dat is een zo veel leukere school dan de HBS.’
Die vrienden ben ik nog altijd dankbaar.
John Schroër moet in 1960 bij mij in de eerste klas hebben gezeten. Maar dat is al weer zo lang geleden, dat ik me hem nauwelijks nog herinner. Alweer. Na twee klassen, zo heeft hij me gemaild, stapte hij bovendien over naar de Tielse HBS en verdween hij helemaal uit het zicht.
Zijn herinneringen aan die twee jaar op het Gym zijn, zacht gezegd, ambivalent, op het pijnlijke af. Al door de telefoon heeft hij me gezegd dat hij in zijn tijd de enige in de klas was die nog echt dialect sprak en dat hem dat behoorlijk is opgebroken. Hij kwam uit het nabijgelegen Drumpt, dat toen nog een echt boerendorp was. Zijn vader had daar een metaalfabriek met meer dan zestig man personeel en geld was er thuis genoeg, maar kennelijk ging het daar niet alleen om op het Gymnasium. Je moest, zo herinnert hij zich, geaccepteerd zijn door de Tielse, veelal protestantse bovenlaag. En de Schroërs stamden af van Duitse katholieken die op weg naar Amerika in Tiel waren blijven hangen. Overheidsfuncties zaten er voor hen niet in, en daarom begonnen de slimsten maar voor zichzelf. Maar voor hun kinderen wilden ze wel het beste van het beste, en dat ging in Tiel niet zo makkelijk.
Hij heeft in ieder geval revanche kunnen nemen, denk ik als hij me in zijn prachtige, honderd jaar oude villa aan de IJssel binnenlaat. Het is een bouwwerk dat zo aan het Tielse Kalverbos zou kunnen staan, alleen is het uitzicht op de vlak onder de kade voorbij stromende IJssel aanzienlijk spannender dan het dode water van de Tielse stadsgracht.
Bij het weidse uitzicht op de eerste verdieping vertelt John me hoe juffrouw Wentink van Nederlands hem, om hem van zijn dialect af te helpen, in onze eerste klas elke les een stuk uit een boek liet voorlezen. Ik wist er niets meer van, maar er begint me iets te dagen.
Was dat hardop voorlezen naar zijn gevoel al een vrij pijnlijke ervaring voor een twaalfjarig jongetje uit een dorp, erger was dat er naar zijn stellige overtuiging leraren waren die hem openlijk lieten merken dat leerlingen als hij op het Gymnasium eigenlijk niet thuis hoorde. De naam Bloemsma valt, van Grieks en Latijn. En ook juffrouw Wentink ontpopte zich na haar aanvankelijke hulpacties tot een geduchte hindernis.

Johan Ponsioen: Portret van Reinjan Mulder als gymnasiast, Tiel, 1963. Coll. LSC-museum, Tiel.

Dat is even slikken. Ik heb voor beide leraren altijd een groot zwak gehad. Johan  Bloemsma kon inderdaad soms grof tegen je zijn, maar ik vond dat, voor zover ik me herinner, eigenlijk alleen maar grappig. Als hij mij vroeg ‘zie je nu hoe dom je bent’, antwoordde ik altijd stralend en volmondig ‘nee’, waarna hij onze dialoog afsloot met de conclusie dat ik dan een hopeloos geval was, omdat ‘alleen mensen die hun eigen beperkingen inzien’ zich misschien nog eens verbeteren konden. Dolle pret.
Bij John Schroër moet dit soort opmerkingen aanmerkelijk harder zijn aangekomen. Wat ook niet zo gek is, omdat Bloemsma hem aan het eind van de tweede klas zonder veel aanleiding plompverloren liet zitten. Hij had, zegt hij nu, altijd voldoendes voor zijn proefwerken gehaald, maar op zijn overgangsrapport stond plotseling een onvoldoende. ‘Mensen als Wentink en Bloemsma gaven mij het gevoel dat je pas op het Gymnasium thuis hoorde als je ouders ook gymnasium hadden, en de rector heeft daar onvoldoende tegen gedaan.’
Hoe dan ook, zijn vader ontplofte toen hij erachter kwam hoe zijn zoon werd achtergesteld, en meldde zich meteen bij de rector aan. Het resultaat was dat John Schroër alsnog naar de derde overging, maar toen was het voor hem al te laat. Met veel ophef werd hij door zijn vader van de school afgehaald, en op de HBS ondergebracht. ‘Je kunt een gevecht wel winnen,’ zegt hij nu, ‘maar wat heb je daaraan, als je toch de strijd verliest?’

Op de HBS zag John voor het eerst dat leraren op een school ook coaches konden zijn. ‘Je kon daar gewoon naar ze toelopen, als je iets had. De directie was daar ook veel sterker. Op het Gymnasium was Scholte iemand die altijd erg op de achtergrond bleef, ik heb geen hoge pet van hem op, maar Campagne, de directeur van de HBS, was echt in je geïnteresseerd. Hem heb ik als een echte autoriteit leren kennen, die soms ook dingen voor je voor elkaar kon krijgen.’
Van de opvallendste verschillen tussen beide scholen die hem zijn bijgebleven, noemt John Schroër dat je op de HBS veel langer ‘kind’ bleef. ‘Op het Gymnasium zaten meteen jongedames en jongeheren, die in de pauzes netjes in het Kalverbos gingen wandelen. Op de HBS had je dat niet.’
Toch is hij blij dat ook hij even heeft kunnen kennismaken met het Tielse Gymnasium. ‘Het was met pijn in mijn hart dat ik daar ben weggegaan,’ zegt hij. Na zijn studie aan de TH in Eindhoven is hij in het bedrijfsleven terechtgekomen, waar hij diverse directiefuncties kreeg, en vaak naar vreemde landen werd uitgezonden, tot in Zuid Amerika en Japan toe. Dankzij het Gymnasium, denkt hij, was hij steeds in staat om overal snel met een breed perspectief naar andere gebruiken te kijken. ‘Ik kon meteen accepteren dat dingen ook heel anders kunnen lopen dan bij ons in Nederland. Die houding heb ik op het Gymnasium aangeleerd.’

Mijn laatste bezoek is aan Marjan Bannink (1943). Zij woont als enige van de vier overstappers nog steeds, of eigenlijk nu weer, in Tiel. Met haar tweede man heeft ze een nieuwbouwwoning in de buurt van Ziekenhuis Rivierenland, waar ze werkt als informatie-adviseur. Onderweg door Drumpt kom ik langs het bedrijf van de gebroeders Schroër. Een mooie, grote loods tussen de griezelig nette bungalows.
Voor Marjan lijkt de overstap naar de MMS eigenlijk het minst beladen van de vier. Ze ging in 1956 als vanzelf naar het Gymnasium, omdat haar vader, een arts, ook een gymnasium bezocht, en bleef in de vierde zitten op wiskunde. Omdat ze ook al in de tweede was blijven zitten, ging haar dit te lang duren en stapte ze over naar de MMS. Hoewel ze dat als een ‘afgang’ beleefde, veranderde er voor haar persoonlijk maar weinig. Ze bleef rustig hockeyen en tennissen, en wilde vooral snel haar school afmaken.
De meisjes op de MMS waren wel wat anders dan die op het Gym, maar Marjan vond ze daarom zeker niet onaardiger. ‘Ze waren veel gewoner dan de gymnasiasten, ze hadden minder poeha.’ Ook de leraren waren volgens haar wat prozaïscher. ‘Op het Gymnasium had ik een goede band met juffrouw Wentink, die me negens gaf voor mijn opstellen. Op de MMS zat een lerares die opeens niets meer van mijn eigenzinnige proza begreep. Ik kreeg alleen nog maar zessen.’
Aan de andere kant vond ze het een  verademing niet meer met Scholte, de rector, te maken te hebben. ‘Die man torende zo huizenhoog boven iedereen uit, met zulke wenkbrauwen. En zo sprak hij ook, er kwam geen normaal woord Nederlands bij hem uit. We waren allemaal bang voor hem.’
Ook Marjan Bannink is er, het wordt eentonig, nog steeds erg dankbaar voor dat ze een tijd op het Gymnasium heeft gezeten. ‘Het heeft me erg geholpen in de rest van mijn leven. Ik kan dank zij mijn kennis van het Latijn nog altijd goed teksten analyseren en ik weet van veel woorden meteen wat ze betekenen. Tegelijk besef ik dat het toch wel een erg elitaire school was. Als je er niet bij hoorde, dan besefte je ook echt dat je daar niet hoorde. Daar heb ik me wel eens aan geërgerd.’

Mijn ‘Winterreise’ zat erop. Het had me meer gedaan dan ik verwachtte. En ik had een antwoord op bijna al mijn vragen.
Ik denk nog steeds dat ik heel wat had gemist als ik tussen mijn elfde en mijn zeventiende niet had kennisgemaakt met de wonderlijk mooie wereld die het Tielse Stedelijk Gymnasium was.
Aan de andere kant zie ik dat het sommige van mijn medeleerlingen misschien wel nodeloos moeilijk is gemaakt. Iemand die zonder veel problemen tot de derde klas weet door te dringen, hoor je niet zomaar, van het ene op het andere moment, te laten vertrekken met het argument: dan trouw je maar met een dokter.
En als de curatoren het dan zo nodig vonden om in te grijpen in het overgangsbeleid van de school, hadden ze dat, voorzover ik het kan overzien, misschien beter bij de letterlijk weggepeste John Schoër kunnen doen dan bij Henk van Steennis.

Bij mijn thuiskomst in Amsterdam vind ik een vers geschreven lange mail van Henk van Steennis, die met een mooi en treurig verhaal ingaat op het zich kruisende lot van onze twee vaders. Hij geeft een goede karakteristiek van de naar binnen gekeerde wereld die het Gymnasium in onze tijd soms was.
Met Anne Vellinga blijf ik nog langer mailen. Zij stuurt me onder meer een ontroerende beschrijving van de dag dat alles anders werd. Ik lees het met een brok in mijn keel.
Als ouders mij nu om advies vragen naar welke school ze hun kinderen het beste kunnen doen, zal ik nog steeds aanraden het gymnasium te kiezen, als ze dat aankunnen. Maar ik zal ze ook aanraden om goed op te letten om welk gymnasium het gaat. En in te grijpen als dat nodig is. Want als deze reis me één ding heeft geleerd, dan is het dat er ook op een gymnasium soms heel erg veel buitengewoon mis kan gaan.

(wordt vervolgd)

De ondergang van het Tielse Gymnasium verscheen eerder in het TOV-bulletin. Click hier voor een artikel over het kunst- en literatuuronderwijs aan het Gymnasium in Tiel.