Das Zahngold Reinjan Mulder’s Nieuws- en Advertentieblad

Door Reinjan Mulder
DEVENTER, 5 AUG. 1995 – In de winter van 1953 verscheen bij De Bezige Bij een boekje dat onder de liefhebbers van poezie al snel faam zou krijgen. Het was De taal der dieren, een van de eerste dichtbundels van de op dat moment 26-jarige Hans Andreus. Niet alleen zouden sommige gedichten in het boekje min of meer klassiek worden, ook de vormgeving was bijzonder. Han de Vries had een speciale typografie ontworpen, op de pagina tegenover de titel vlogen drie bezige bijen van verschillende grootte rond, en voor de omslag maakte Lucebert, de keizer der vijftigers, een toepasselijke illustratie: een menselijke figuur, zonder mond, bij wie de armen de vorm hadden aangenomen van dierenkoppen. Een mens die spreekt door dierentongen. De oplaag was ook zeer beperkt. Er kwamen vijfhonderd genummerde exemplaren in de handel, die inmiddels hoge prijzen doen.
Toch staat sinds gisteren een van die vijfhonderd exemplaren in mijn boekenkast. Voor de prijs van een gulden kon ik het kopen op de boekenmarkt in Deventer, samen met een gebonden eerste druk van Jan Emmens’ Autobiografisch woordenboek, ook voor een gulden, en een eerste druk van Uit de hoge boom geschreven van Chris van Geel, dat twee gulden op moest brengen.
De Deventer boekenmarkt wordt op dit moment beschouwd als de grootste boekenmarkt van Nederland. Honderdtachtig boekhandelaren uit alle delen van Nederland boden gisteren in meer dan vierhonderd kramen een hoeveelheid boeken aan waar je je eigenlijk nauwelijks een voorstelling van kunt maken. Er moeten, schat ik, meer dan honderdduizend verschillende boeken over vele duizenden onderwerpen te zien zijn geweest. Een vollediger beeld van onze beschaving uit de afgelopen anderhalve eeuw is nauwelijks denkbaar. Naast Zoo wordt men lid van de Tweede Kamer, een Hollandse verkiezingsroman uit 1870, zowel in de eerste f 45,- als in de derde druk f 60,- ligt de geïlustreerde Kamergymnastiek voor huisvrouwen, in 1933 geschreven door een leraar aan de Rijks HBS in Ter Apel; naast de Twentse Eigenheimers door Mr. G.J. ter Kuile ligt De Afrikaner boer en de Jameson-inval, bij In Staphorst groeit het geluk ligt een eerste druk van Elsschots Het dwaallicht (f 17,50), en niet ver van Mijn kleine hersentjes van de onlangs overleden J. van Doorn (nu al f 35,-) het wat  minder onschuldige Michael – Ein deutsches Schiksal in Tagebuchblattern uit 1928, een jeugdwerk van niemand minder dan Josef Goebbels (f 5,-).
Volgens schattingen van de politie hebben dit jaar 75.000 mensen de markt bezocht, 15.000 meer dan vorig jaar. Voor een belangrijk deel is dit succes te danken aan de gunstige inschrijvingsvoorwaarden. Doordat de Culturele Raad van de gemeente Deventer tweeenhalf jaar geleden het initiatief voor het evenement heeft genomen en nu vrijwel alle overheadkosten voor zijn rekening neemt, betalen de deelnemende antiquaren slechts een fractie van wat ze op andere markten moeten betalen. Ook voor kleinere, noodlijdende zaakjes wordt het daardoor aantrekkelijk om te komen. Daar komt bij dat de gemeente voor de aankleding en de inrichting een aantal sponsors heeft weten te vinden. Met elkaar zijn deze goed voor ongeveer een derde van het totale budget.

Lift
Opmerkelijk genoeg waren de goedkoopste boeken gisteren overigens niet te vinden bij de commerciele handelaren langs de IJssel en rondom de grote kerk, maar aan het begin van de markt, op de Brink, waar de Openbare Bibliotheek ruim tienduizend boeken in de aanbieding had gedaan. Naast de drie boven genoemde bundels van Andreus, Emmens en Van Geel kon je hier boeken kopen van H.H. ter Balkt, Eva Gerlach, Willem Jan Otten, Tom van Deel, Drs. P., Jan Kal, Leo Vroman en vele andere vooraanstaande dichters, alle voor een of twee gulden. Het aanbod werd gedaan in het kader van de actie ‘Mag ik een lift van u?’ waarmee de bibliotheek probeert geld bijeen te brengen voor de aanschaf van een lift in het gebouw. Volgens het foldertje kost zo’n machine (f) 235.000,-. Met de verkoop van De taal der dieren is er dus voor een tweehondervijfendertigduizendste deel aan bijgedragen dat mensen die slecht ter been zijn straks boeken kunnen halen.
De vraag is natuurlijk wel welke boeken deze mensen straks op de bovenverdieping zullen moeten lenen. Een deel van wat er gisteren tijdens de actie werd verkocht was weliswaar bijeengebracht door bezoekers van de bibliotheek, maar de echte koopjes waren afkomstig uit het bezit van de bibliotheek. In mijn boekje van Andreus staat nog een stempel van de bibliotheek, en op de door Lucebert getekende titelpagina is een extra rood stempel geplaatst met de tekst: AFGESCHREVEN.